Ҳижрий янги йил кириши муносабати билан қутлаш мумкинми?

Аввалги мақоламизда ғайридинлар ҳамда мушрик ва кофирларни уларнинг турли байрамлари жумладан мелодий янги йил, рождество, 8 март ва ҳоказолар билан қутлашнинг ҳукми ҳақида гап кетган эди, ва бундай қилиш ҳаром эканлигини аксар уламо иттифоқ қилишганини айтиб ўтдик.

Лекин биродарларимиз баъзи масжидларда имомлар ҳам янги йил билан табриклашганини айтиб қолишди, ва бу ҳижрий янги 1430 йилнинг кириши муносабати билан бўлса бўлса керак деган гумонлар ҳам бўлди.

Дарҳақиқат мана бугун Ҳижрий 1430 йилнинг биринчи ойи бўлмиш Муҳаррам ойининг 3 кунидир. Ўз-ўзидан савол туғиладики бу кунда мусулмонлар бир-бирларини қутлаши жоизми?

Ҳудди шу каби савол Шайҳ Муҳаммад ибн Солиҳ ал-Усайминга берилди ва у киши қуйидаги жавобни бердилар:

Агар бирор киши сизни бу кунларда (Ҳижрий янги йил кирган кунларида) қутласа, у кишига жавоб қайтаринг, лекин ўзингиз бундай қилманг (яъни бошқаларни янги йил кириши билан табрикламанг). Бу масала бўйича энг тўғри ҳукм шудир. Мисол учун бирон киши сизга “Янги йил билан табриклайман” деса, сиз “Аллоҳ бу йилни сен учун яҳши ва барокатли қилсин” каби жавоб қайтаришингиз мумкин. Лекин сиз ўзингиз бошқаларни табрикламагинингиз мақул сабаби саҳобалар ёки тобеинлар бундай қилганликлари ҳақида биронта ҳужжат келмаган. Умуман Исломнинг илк даврларида Муҳаррам ойи йилнинг боши ҳисобланманган, бу нарса кейинчалик ҳалифа Умар Ибн ал-Ҳаттоб р.а. даврларида жорий қилинди.

Шайх Абдулкарим Ал-Ҳудайр ҳижрий йил кириши билан инсонларни қутлаш ҳақида ушбу гапларни айтган эканлар:

Инсон ҳайит кунлари айтиладиган гаплар каби бошқа кунларда ҳам мусулмон биродари ҳаққига дуо қилиши (қутлаш ҳам аслида дуо) жоиз, айниқса бундан мақсад мусулмон биродарига ўзининг дўстлигини кўрсатиш бўлса. Имом Аҳмад раҳимаҳуллоҳ шундай деганлар: “Мен бошқаларни табрикламайман, лекин мени қутлашса албатта унга жавоб қиламан, сабаби табрикка жавоб қайтариш вожибдир. Лекин биринчи бўлиб табриклаш эса суннат ҳам эмас, ножоиз ҳам эмас ”.

Демак ҳулоса қилиб айтсак имкони бўлганда бундай қилмаган афзал экан, лекин сизни ҳижрий янги йил билан қутлашса жавоб қайтариш мумкин экан.

Манбаъа: Ruling on offering congratulations at the beginning of the Hijri year

Давомини ўқиш

Ғазодаги биродарлар ҳаққига дуо қилайлик

Мана уч кундурки Ғазо шахри Аллоҳнинг ланъатига учраган кофир, яҳудийлар томонидан бомбардимон қилинмоқда. Оҳирги маълумотларга кўра бу ҳужум натижасида 230 га яқин киши ҳалок бўлган. Ўлдирилган ва яраланганлар орасида ёш болалар ва аёллар ҳам бор.

Дунё мамлакатларнинг Исроилнинг бу қилмишини қоралаганига қарамай Ғазога ҳаво ҳужумларини давом эттираётган Исроил заҳирадаги кучларни сафарбар қилишга ҳам буйруқ берган. Исроилнинг ҳужумлари бутун араб дунёси бўйлаб норозиликларга сабаб бўлган.

Мусулмон биродарларимиз учун оғир бўлган мана шундай кунларда бизнинг қўлимиздан келадиган ягона ишимиз уларнинг ҳаққига дуо қилиб, Аллоҳнинг ланъатига учраган яҳудларни эса дуоибад қилишдир.

   

Мусулмон давлатларидаги норозиликлар

Дуо қилайлик биродарлар, Аллоҳ мана шу кунларда шаҳид бўлган биродарларни ва опа-сингилларимизни ўз раҳматига олсин ва улардан рози бўлсин. Аллоҳнинг осий бандалари, У зотнинг ланъатига учраган яҳудийларга Аллоҳнинг шиддатли ва дахшатли азоби бўлсин. Аллоҳ йўлида жиход қилаётган мўмин ва мўминаларга У зотнинг ўзи мадад берсин, зеро Аллоҳнинг ўзигина бизга кифоядир. Амийн.

Манбаъалар:

• Бугун Ғазо кўчалари қонга бўялди...
• Военная операция Израиля в секторе Газа
• Расмлар AP ва Scanpix

Давомини ўқиш

Янги йил, Наврўз, ва бошқа байрамларни нишонлашнинг ҳукми

Расулаллоҳ с.а.в. пайғамбарликлари бошида шариатда ҳали аниқлик киритилмаган масалаларда аҳли китобларга тақлид қилар эдилар. Кейинчалик Ислом шаклланиб, мукаммал дин бўла бошлаганидан сўнг эса Набий с.а.в. барча умматларини яҳуд ва насороларга ўҳшамасликка, улардан фарқли бўлишга, улар қилган нарсаларни тескарисини қилишга қаттиқ буюрдилар ва ўзлари ҳам шунга амал қилдилар. Абу Ҳурайра р.а. дан ривоят қилинган ҳадисда Расулаллоҳ с.а.в. дедилар: “Яҳуд ва насоролар сочларининг оқини бўямайдилар, шунинг учун сизлар бунинг тескарисини қилинглар (яъни соч ва соқолларингизнинг оқини бўянг). (Имом Бухорий ривоятлар).

Расулуллох с.а.в дедилар: «Бошқаларга ÿхшаган кимсалар биздан эмасдир. Яхудий ва насронийларга ÿхшаманглар! Бас, яхудийларнинг саломи бармоқлар билан, насронийларники эса кафт билан ишора килишдир» («Сахихул-Жомеъ»: 5434).

Абу Ҳурайра р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Умматим ўзидан илгаригиларнинг тариқатини қаричма-қарич, қалам-бақадам ўзлаштирмагунларига қадар қиёмат қоим бўлмайди!”, дедилар. “Ё Расулаллоҳ, форс ва румликлар сингари қавмларнинг тариқатлариними?”, дейишди. Жаноб Расулаллоҳ: “Улардан ўзгаларнинг ҳам!”, дедилар.

Абу Саид ал-Худрий ривоят қилган ҳадисда: “Биз ё Расулаллоҳ, яхудий ва насороларнинг ҳамми?” дедик. У зот: “Уларга  бўлмай, кимга?!”, дедилар”. дейилган.  (Бухорий ва Муслим ривоятлари)

Имом Муслимнинг ривоятида “… қаричма-қарич, қадам-бақадам узлаштирасилар, агар улар калтакесак кавагига кирса сизлар ҳам ўша ерга кириб кетасилар” зиёда қилинган.

Яъни Расулаллоҳ с.а.в. ўзини ислом умматидан санаган инсонларнинг яҳуд, насоро ва ҳатто кофир ва мушрикларнинг изидан кетиб қолиши башоратини бердилар, ва бу нарса қиёматнинг аломатлари эканлигини таъкидладилар.

Афсуски бугунги кунда биз бунинг ёрқин мисоли бўлиб турибмиз. Биз шунчаликка бориб етдикки ўзимизнинг жоҳилият давридан қолган байрамларимизни тиклаб олиб, камига жаханнам аҳли бўлган мушрик ва кофирларнинг байрамларини ҳам ўзимизники қилиб олдик.

Кўчага чиқсангиз ҳамма ёқда Янги йил, Валентин куни, 8 март, Навруз ва ҳоказо, мусулмонлар учун эса бу куфр байрамлари икки ийд байрамидан ҳам азиз бўлиб қолди, Астағфируллоҳ. Бизга Аллоҳ томонидан берилган муборак ҳайит кунларимизда аъза очиб, бел боғлаб турамиз, бошқалар эса байрам қилиш ўрнига таъзияма-таъзия юриш билан овора. Лекин кофирларнинг байрамларида эса ҳамма ёқда шоду-ҳуррамлик, ўйин-кулгу ва ҳаммасидан ачинарлиси эса ичкиликнинг мўл-кўл бўлиши.

Биродар мана шу дўзаҳ аҳлига тақлид қилиш, уларнинг байрамларини нишонлаш билан уларга эргашиб ортидан тўғри жаханнам қарига тушиб кетманг. Бир ақлингизни ишлатиб, ўзингизга-ўзингиз савол бериб кўринг: “Мен кимга тақлид қилаяпман? Аллоҳга осий бўлган, унинг ланаътига учраган, оҳиратда жазоси жаханнам бўлган кофир ва мушрикларгами? Бу билан улардан нима фарқим қолди?”

Расулаллоҳ с.а.в. дедилар “Кимки бировга тақлид қилса, ўзи ҳам ўшалардан бўлибди” (Абу Довуд ривояти)

Аслида уламолар бундай кунларда нафақат байрам қилиш балки бу кунларни нишонлётганларни бу байрамлар билан қутлашни ҳам ҳаром деганлар.

Шайх Муҳаммад Солиҳ Ал Мунажжид қуйдаги гапларни айтадилар: “Кофирларни янги йил, рождество ва шу каби бошқа байрамлари билан қутлаш ёки улар сизни қутлаганда уларга жавоб қилиш ҳаромдир, сабаби бу байрамлар бизнинг динимизда йўқ ва уларга жавоб қилиш билан биз бу байрамлар тўғри эканлигини тасдиқлаб қўямиз”.

Яъни мушрик ва кофирларни уларнинг байрамлари билан қутлаш билан биз бу куфр байрамлари тўғри ва жоиз эканлигини тасдиқлаган бўламиз. Афсуски бизнинг юртимизда табриклаш уёқда турсин бу байрамларни кофирлар билан қўшилишиб нишонланадиган бўлиб кетди.

Шайх Ибн Усаймин (Аллоҳ у кишини ўз раҳматига олсин) бу ҳақида шундай деганлар:

“Кофирларни рождество ёки бошқа байрамлар билан қутлашнинг ҳаромлигини аксар уламо иттифоқ қилганлар. Ибн Ал Қоййим ўзининг Аҳкаам ал-Зиммаҳ китобларида қуйидаги гапларни келтирадилар: “Кофирларни уларнинг байрамларида қутлаш барча олимларнинг назарида ҳаромдир, ҳамда уларга “Байрамингиз билан табриклайман” ёки “Байрамларни яҳши ўтказинг” ва шу каби сўзларни айтиш ҳам ҳаром.Буни айтган (мусулмон) куфрдан кутулса-да, харомдан кутула олмайди. Бу ҳудди бировни ҳоч (крест) га сажда қилганида қутлашдек, балки ундан ҳам ёмонроқ ишдир. Бировни ароқ ичгани учун ёки одам ўлдиргани учун, зино қилгани учун ва ҳоказолар учун қутлаш қанчалик катта гуноҳ бўлса, бу байрамлар билан қутлаш ҳам ҳудди шу кабидир. Ўз динини ҳурмат қилмайдиган инсонлар кўпинча мана шу ҳатога йўл қўядилар, улар қилаётган ишининг қанчалик улкан гуноҳ эканлигини англамайдилар. Бошқаларни Аллоҳга осий бўлгани учун ёки бидъат ва куфр амали қилгани учун табриклаган инсон Аллоҳнинг ғазабига мубтало бўлади.” (1/205, 206)

Демак кофирларни бу байрамлар билан қутлаш ҳаром экан, бу билан биз уларнинг байрамлари ва уларнинг тутган йўли тўғри эканлигини тасдиқлаган бўламиз. Дилида бу байрамлар нотўғри ва залолат эканлигини билиб туриб ҳам шундай қилиш мумкин эмас.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда марҳамат қилиб айтади:

Агар куфр келтирсангиз, албатта, Аллоҳ сиздан беҳожатдир. У ўз бандаларининг кофир бўлишига рози бўлмас. Агар Унга шукр келтирсангиз, сиздан рози бўлур… (Зумар сураси, 7-оят)

Бугунги кунда Мен сизнинг динингизни мукаммал қилиб бердим. Сизга неъматимни батамом қилдим. Ва сизга Исломни дин деб рози бўлдим. (Моида сураси, 3-оят)

Демак уларни бу кунларда қутлаш ҳаром экан, улар ким бўлишидан қатъий назар, ҳамксабингизми, қўшнингизми ва ҳоказо.

Агар улар сизни бу кунларда қутлашса уларга жавоб берманг, сабаби бу мусулмонларнинг байрами эмас ва Аллоҳ бу байрамларни қабул қилмаган. Аслида ўша байрамлар уларнинг динидаги бидъат амаллардир, ва агарки улар тўғри бўлган тақдирда ҳам Аллоҳ томонидан Муҳаммад с.а.в. орқали одамзотга туширилган Ислом келиши билан бекор қилингандир. Аллоҳ таоло айтади:

Ким Исломдан бошқа динни хоҳласа, бас, ундан бу ҳаргиз қабул қилинмас ва у охиратда зиён кўргувчилардан бўладир. (Оли Имон сураси, 85-оят)

Шунингдек бу кунларда кофирлар томонидан ўтказиладиган маросимларда қатнашиш ҳам ҳаромдир, аслида бу уларни табриклагдан ҳам кўра улканроқ гуноҳдир.

Бу байрамларда кофирларга тақлид қилиб дастурхонлар ёзиш, бир-бирига совға улашиш, ширинликлар ва таомлар тарқатиш ёки бу кунларни дам олиш куни қилиб белгилаш эса мутлақ ҳаром бўлган амаллардандир. Расулаллоҳ с.а.в. дедилар: “Кимки бировга тақлид қилса, ўзи ҳам ўшалардан бўлибди” (Абу Довуд ривояти). Шайх ул-Ислом Ибн Таймия ушбу гапларни айтган эканлар: “Кофирларга уларнинг байрамлари кунлари тақлид қилиш билан инсон уларнинг ботил эътиқоди ва куфр амаллари унга ҳам ёқишини кўрсатади, ва кофирларга мусулмонларни йўлдан уришда ва адаштиришда ҳамда уларни камситишига имконият очиб беради”.

Мажмуъ ал-Фатава ал-Шайх Ибн Усаймин, 3/44, 3/369

Ўзимизнинг Исломий байрамларимиз бўлган, Аллоҳ томонидан бизга юборилган муборак Ҳайит кунлари қолиб, бизга ҳеч қандай алоқаси бўлмаган куфр ва залолатга кетган жаханнам аҳлининг байрамларини ўзлаштириш билан ана ўшалардан бўлиб қолишдан Аллоҳнинг ўзи асрасин.

Шуни таъкидлаш керакки бу нарса фақатгина яҳуд, насоро ва бошқа куфрга кетган миллатлар байрамларигагина эмас балки ўзимизнинг “қадимий”, “миллий” байрамларимизга ҳам тегишлидир. Абдуллоҳ Ибн ал-Ос ривоят қилади: “Кимки мушриклар юртида яшаб уларнинг Навруз ва Маҳражаан байрамларини нишонласа, ва ўлгунига қадар уларга бунда тақлид қилса, қайта тирилиш кунида ютказганлардан бўлади”. Бошқа ривоятда эса “Кимки Араб бўлмаган юртларда яшаб уларнинг янги йили ва байрамларини нишонласа, ва ўлгунига қадар уларга тақлид қилса, қайта тирилганда ўшалар билан бирга бўлади” дейилади. (Байҳақий ривояти)

Ханафий мазхабига мансуб шайх мулло Алий ал-Корий раҳимаҳуллоҳ шундай деди: «Наврÿз байрами куни мажусийга бир тухумни совға қилган одам кофир бÿлади. Чунки у мажусийнинг куфри ва залолатига ёрдам берди ёки совға бериши билан уларга ÿхшади. Баъзилар: «Мусулмон Наврÿз байрамида мусулмонга совга берса кофир бÿлмайди» демоқдалар. Бу сÿзга диққат этиш керак. Чунки бу ишда мажусийларга ÿхшашлик бордир. Табиийки, қасдсиз (билмай) Наврÿз байрамига келиб қолган одамнинг хукми фарқлидир».

«Мажмаун-Навазил» китобада шундай дейилган: «Мажусийлар Наврÿз байрамида тÿпланганида мусулмон: «Қандай яхши йÿл топишибди!» деса кофир бÿлади, дейилган. Нега? Чунки у Ислом одатларини қабохатга чиқаришни кафолатлаш билан бирга, куфр тузукларини мақтамокда».

«ал-Фатава ас-Сугро» китобида шундай дейилган: «Наврÿз куни илгари одатланмаган нарсани Наврÿз байрамини улуғлаб сотиб олган киши катта гунохни қилиб, кофир бÿлади. Чунки у кофирларнинг байрамларини улуғлади» (Имом Аъзам рахимахуллохнинг «ал-Фикхул-Акбар» китобига ёзилган шарх: 186).

Аллоҳ таоло барчамизни куфр аҳлига тақлид қилишдан, қиёмат куни ва жаханнамда улар билан бирга бўлишдан ўзи сақласин.

Манбаъа

• Обидхон қори, “Ғайри динларга яхшилик қилиш дегани нимани англатади? Уларнинг байрами билан табриклаш жоизми?”
• Обидхон қори, “Янги йил учун дастурхон ёзиш мумкинми?”
• Шайх Мухаммад Солиҳ Ал Мунажжид, “Should he respond to non-Muslims when they wish him a Happy New Year?”
• Шайх Ибн Усаймин, “Ruling on celebrating non-Muslim holidays and congratulating them”
• Абдуллоҳ ибн Абдулҳамид ал-Асарий, “Янги йилни қутлаш" (www.islamnuri.com таржимаси)

Давомини ўқиш

Дунёда зоҳид бўлиш ва уни жамлашни озайтириш ҳамда камбағалликнинг фазилати ҳақида

Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади:

“Билингларки, бу ҳаёти дунё фақат (бир нафаслик) ўйин-кулгу, зеб-зийнат, ўрталарингиздаги ўзаро мақтаниш ва мол-дунё ҳамда фарзандарни кўпайтиришдир, холос. (У) худди бир ёмғирга ўхшарки, унинг (ёғиши сабабли униб чиққан) ўт-ўлани кофирларни ҳайратга солиб (ақлларини банд қилиб қўюр). Сўнга у қурир, бас, уни сарғайган ҳолда кўрурсиз. Сўнгра у қуруқ чўп бўлиб қолур. (Ҳаёти дунёнинг ҳоли ҳам шундан ўзга эмасдир.) Охиратда эса (ўша тўрт кунлик дунёга алданиб қолганлар учун) қаттиқ азоб ва (имон-эътиқод билан ўтганлар учун) Аллоҳ томонидан мағфират ва ризолик бордир. Ҳаёти дунё эса фақат алдагувчи матодир” (Ҳадид сураси, 20-оят).

“Одамларга аёллар, болалар, туганмас олтин-кумуш бойликлар, (қиммат) баҳоли отлар, чорва ва экин-тикинлар каби истак-хоҳишларга кўнгил қўйиш чиройли қилинди. Ҳолбуки, бу нарсалар ҳаёти дунёнинг (ўткинчи) нарсаларидир. Аллоҳнинг ҳузурида эса энг гўзал қайтадиган жой – жаннат бордир” (Оли Имрон сураси, 14-оят).

“Эй инсонлар, албатта Аллоҳнинг (қайта тирилтириш ва бу дунёда қилиб ўтилган яхши-ёмон амалларнинг мукофот-жазосини бериш тўғрисидаги) ваъдаси ҳақ (ваъдадир). Бас, ҳаргиз сизларни ҳаёти дунё алдаб қўймасин! Ва ҳаргиз сизларни Аллоҳ (барча гуноҳларни кечиб юбораверади, деб) алдагувчи (шайтон) алдаб қўймасин!” (Фотир сураси, 5-оят).

“(Эй инсонлар), сизлар то қабрларни зиёрат қилгунларингизча (яъни, ўлиб қабрга киргунларингизча) сизларни (мол-дунё) тўплаб кўпайтириш (Аллоҳга тоат ибодат қилишдан) машғул қилди. Йўқ, сизлар яқинда (бу қилмишларингизни оқибатини) билурсизлар. Яна бир бор йўқ, сизлар яқинда билурсизлар. Йўқ, агар сизлар (дунёга қул бўлиб қолишнинг оқибати нима эканлигини) аниқ билиш билан билсаларингиз эди (унга қул бўлиб қолмас эдингиз)” (Такосур сураси, 1-5-оятлар).

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Огоҳ бўлинг, албатта дунё ва ундаги нарсалар лаънатлангандир. Фақатгина Аллоҳнинг зикри, шунга яқин нарсалар ҳамда илм берувчи ва илм олувчилар бундай эмас”, дедилар. Имом Термизий ривоятлари.

Каъб ибн Иёздан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Ҳар бир умматнинг фитнаси бордир. Менинг умматимнинг фитанси мол-дунёдир”, дедилар. Имом Термизий ривоятлари.

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Камбағаллар жаннатга бойлардан беш юз йил олдин киришади”, дедилар. Имом Термизий ривоятлари.

Амр ибн Авф Ансорийдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в. Абу Убайда ал-Жарроҳни Баҳрайнга жизя (солиқ)ларни олиб келиш учун юбордилар. Абу Убайда Баҳрайндан бир қанча мол-дунё билан қайтдилар. Абу Убайданинг келгани ҳақидаги хабарни ансорийлар эшитиб, Расулуллоҳ с.а.в. билан бирга бомдод намозини ўқиш учун тўпланиб келишди. Қачонки, Расулуллоҳ с.а.в. намозни ўқиб бўлганларидан кейин уларга юзма-юз бўлиб қараб кулиб қўйдилар. Сўнгра: “Сизлар Абу Убайда Баҳрайндан нимадир олиб келганини эшитган бўлсангизлар керак-а?” деганларида, улар: “Ҳа, эй Аллоҳнинг расули”, дейишди. Шунда у зот: “Хушнуд бўладиган нарсаларингизни орзу қилиб умид этаверинглар. Аллоҳга қасамки, мен сизларнинг камбағал бўлиб қолишингиздан қўрқмайман. Лекин сизлардан аввалги умматга ўхшаб дунё келиб, улар ўша дунёга кимўзарга мусобақалашиб, уларни бу нарса ҳалокатга элтгани каби сизларнинг ҳам улар каби дунёга мағрур бўлиб қолишингиздан қўрқаман”, дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Абу Саид ал-Худрийдан (р.а.) ривоят қилинади. Бир куни Расулуллоҳ с.а.в. минбарда ўтирдилар. Биз эса атрофларида ўтирдик. Шунда у зот: "Ўлимдан кейин сизлар ҳақингизда қўрқадиган нарсам дунё ўз гўзаллигу ажойиботларини очиб, сизлар ўшанга (маҳлиё) бўлишингиздир", дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Абу Саид ал-Худрийдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Албатта дунё кўм-кўк, гўзалдир. Аллоҳ эса унда сизларни тасарруф этувчи қилди. Ва сизлар дунёда қандай амал қилишингизга қарайди. Бас дунёдан сақланинглар. Ҳамда аёллардан эҳтиёт бўлинглар”, дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

Анасдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Вафот этган киши билан қабристонга уч нарса бирга боради. Улар: аҳли, мол-дунёси ва амали. Лекин иккови, яъни аҳли ва моли қайтиб келиб, биттаси, яъни амали бирга қолади”, дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Агар Уҳуд тоғидек олтиним бўлса, уч кеча ўтмасдан менинг ҳузуримда ундан бирор нарса қолиши хушнуд этмайди. Фақатгина қарзимни тўлашга бироз олиб қолган бўлсам, ундай эмас”, дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Ўзингиздан паст (табақадаги)ларга қарайверинлар-у, аммо ўзингиздан юқоридагиларга қараманглар. Мана шундай қилишингиз Аллоҳнинг сизларга берган неъматларини паст санамаслигингиз учун муносибдир”, дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари. Бу Имом Муслим ривоятларидаги лафз.

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Динор ва дирҳам ҳамда бахмал ва кимхоб, яъни кийимларга ўзини қул қилганлар ҳалок бўлишди. Агар уларга берсанг, рози бўлишади. Бермасанг рози бўлишмайди”, дедилар. Имом Бухорий ривоятлари.

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Дунё мўминнинг қамоқҳонаси, кофирнинг эса жаннатидир”, дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

Ибн Умардан (р.а.) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ с.а.в. менинг елкамдан ушлаб: “Эй Ибн Умар, дунёда гўёки ғариб ёки йўловчи мусофир каби бўлгин”, дедилар”. Ибн Умар (р.а.) (мана шу сўзни эшитганларидан кейин): “Агар кечлатсанг, тонг бўлишини кутма! Агар тонг оттирсанг, кеч киришини кутма! Соғ пайтингда касал пайтинг учун ҳам (тайёргарлик қилиб) ол. Ҳамда тириклик пайтингда ўлиминг учун ҳам (тайёргарлик қилиб) ол”, дедилар. Имом Бухорий ривоятлари.

Бу ҳадиснинг шарҳида қуйидагича маъно айтишган: “Дунёга суяниб, уни ватан қилиб олма. Унда узоқ қолишни ва унга аҳамиятли бўлишни ўйлама. Дунёга алоқадорлигинг худди ватанида бўлмаган ғарибнинг алоқаси каби бўлсин. Ва ўз аҳлига қайтишни ҳоҳлаб юрган ғариб ўша турган жойида бирор нарсага машғул бўлмагани каби сен ҳам дунёга машғул бўлма”.

Абу Аббос Саҳл ибн Саъд ас-Соъидийдан (р.а.) ривоят қилинади. Бир киши Расулуллоҳ с.а.в. ҳузурларига келиб: “Эй Аллоҳнинг расули, бир амалга йўналтириб қўйингки, ўшанга амал қилсам, Аллоҳ ҳамда кишилар мени яхши кўрсин”, деганида, Расулуллоҳ с.а.в.: “Дунёдан ўзингни тийгин, Аллоҳ сени яхши кўради. Одамлар қўлидаги нарсадан ўзингни тийгин, улар сени яхши кўришади”, дедилар. Ибн Можа ва бошқалар хасан иснод билан ривоят қилишган.

Нўъмон ибн Баширдан (р.а.) ривоят қилинади. Умар ибн Хаттоб (р.а.) кишилар дунёдан эга бўлган нарсаларни зикр қилатуриб: “Мен Расулуллоҳ с.а.в.нинг қоринларини тўйғазиш учун бирор эскиб қолган бўлса ҳам хурмо топа олмасдан кун бўйи букчайиб қолганларини кўрдим”, дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

Абдуллоҳ ибн Масъуддан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Кўчмас мулкларга (ер-сув) эга бўлишга киришманглар. Чунки у дунёга рағбатларингизни зиёдалаштиради”, дедилар. Имом Термизий ривоятлари.

Каъб ибн Моликдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Қўйлар орасига иккита оч бўри қўйиб юборилганида, уларни қай тарзда барбод қилса, кишини мол-дунё ва шараф-иззатга бўлган ҳирси ундан ҳам кўпроқ фасод қилади”, дедилар. Имом Термизий ривоятлари.

Имом Ан-Нававийнинг Риёзус Солиҳий китобларидан (Аллоҳ у зотни ўз раҳматига олсин).

Давомини ўқиш

Исломда ўйин-кулгу

Ислом.уз форумида бир биродаримиздан “Исломда дўстлар билан хазиллашишга қандай қаралади?” деган савол тушган экан. Шу мавзуда кичик бир мақола ёзиш фикри келди.

Исломда ҳазил-хузул қилиш бор, Расулаллоҳ с.а.в. ҳам баъзида саҳобалар билан ҳазиллашиб кулиб, "ҳатто тишларининг оқи кўринди" каъби хадисларни кўп учратишимиз мумкин. Лекин шу билан бирга ҳазил, ўйин-кулгуга тегишли баъзи одобларни билиб олсак зиён қилмайди.

1. Аллоҳни, Расулини ва умуман Ислом динини мазаҳ қилмаслик

Бундай ҳазил билан инсон куфрга кетиб қолиши мумкин, бу аксар уламонинг фикри. Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилиб айтади:

"Агар улардан сўрасанг, албатта: «Биз фақат ўзимизча гап қилиб ўйнаётган эдик, холос», дерлар. Сен:«Аллоҳни, Унинг оятларини ва Расулини истеҳзо қилаётган эдингизми?» деб айт.

Узр айтманглар. Батаҳқиқ, иймонингиздан кейин куфр келтирдингиз. Агар сиздан бир тоифани авф этсак, бошқа тоифани жиноятчи бўлганлари учун азоблаймиз. " Тавба сураси, 65-66 оятлар.

2. Фақатгина ҳақиқатни айтиб кулдириш

Ёлғон сўз билан кулдириш Исломда тақиқланган. Шунинг учун турли ҳил уйдирма “анекдотлардан” йироқ юринг. Ҳаётимизда ҳам кулгули воқеалар етарли бўлса керак.

Расулалоҳ с.а.в. дедилар: "Одамларни кулдириш учун ёлғон гапирган инсоннинг шўри қурисин, шўри қурисин, шўри қурисин" Абу Довуд ривояти

3. Одамларни қўрқитмаслик

Яъни ҳазиллашиб бўлса ҳам бировни қўрқитмаслик. Расулаллоҳ с.а.в. бундай ҳазилдан умматларини қайтарганлар.

Абу Лайла ривоят қиладилар: "Расулаллоҳ с.а.в. саҳобалар билан бирга йўлда эдилар, улардин бир киши ухлаб қолди. Улардан баъзилари ухлаб қолган кишини арқон топиб боғлаб қўйишди, ва у киши қўрқиб кетди. Расулаллоҳ с.а.в. буни кўриб: "Мусулмон инсон учун бошқа бир мусулмонни қўрқитиш жоиз эмас", дедилар." Абу Довуд ривояти.

4. Бошқаларни мазаҳ қилиш

Бировнинг устидан кулиш орқали бошқаларни кулдириш ҳам исломда қаттиқ қораланган. Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади:

Эй иймон келтирганлар ! Бир қавм бошқасини масхара қилмасин, эҳтимол улар булардан яхшироқдир. Ва аёллар ҳам бошқа аёлларни (масхара қилмасин), эҳтимол улар булардан яхшироқдир. Ва ўзингизни ўзингиз мазах қилманг, бир-бирингизга лақаб қўйманг. Иймондан кейин фосиқлик исми нақадар ёмон ! Ва ким тавба қилмаса, бас, ана ўшалар ўзлари золимлардир. (Ҳужурот, 11)

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф хазратлари бу оятни қуйидагича тафсирлаганлар:Албатта масхара ёмон одат бўлиб, жамият аъзолари ўртасидаги ўзаро алоқаларнинг бузилишига сабаб бўлади. Бир одам иккинчисини масхара қилса, камситса, устидан кулса, албатта, масхара қилинган одамнинг аччиғи чиқади, у ҳам масхара қилувчига ўзига яраша жавоб беришга уринади. Орада низо-жанжал чиқади, ижтимоий алоқалар бузилади ва жамият заифлашади. Ислом эса доимо мусулмонлар жамиятининг мустаҳкам бўлиши учун қайғуради. Шунинг учун ҳам ушбу ояти каримада Аллоҳ таоло инсонларни бир-бирини масхара қилишдан қайтармоқда.

5. Ҳазил-ҳузулнинг меъёрида бўлиши

Ҳазил-ҳузулнинг ҳам меъёрини билиш керак доимий равишда ҳазиллашиш инсонни Аллоҳ ибодатидан йироқлаштириб қўйиш хавфи бор.  Умар Ибн Абдулазиз р.а. деганлар: "Ҳазиллашишдан йироқ бўлинг, бу аҳмоқликдир ва ҳасадни келтириб чиқаради".

Имом Ан-Нававий шундай деганлар: "Меъёридан ортиқ ва доимий ҳазиллашиш тақиқлангандур, сабаби бу кўп кулгуга ва қалбнинг қотишига олиб келади, меъёридан ортиқ ўйин кулгу Аллоҳнинг зикридан йироқлаштиради, ва инсонлар қалбига озор бериши ҳам мумкин. Бу каби кўп ҳазиллашадиган инсонларга нисбатан бошқалар қалбида нафрат туғилиш ва бу кишининг бошқалар олдида обрўсининг тўкилишига олиб келади. Мана шундай маъёридан ортиқ бўлмаган ҳолда ҳазиллашиш эса жоиз ва Расулаллоҳ с.а.в. бир неча бор ўзлари шундай ҳазил қилганлар".

Дарҳақиқат мўмин ислом босиқ ва жиддий бўлиши, бу билан бошқаларга ўрнак бўлиши лозим. Ҳадеб ўйин кулгу қилиб инсонлар орасида масҳарабоз деган номга сазовор бўлиб қолмайлик.

6. Инсонларнинг камчиликлари ўстидан кулмаслик

Бу қандай камчилик бўлишидан қатъий назар, жисмонийми ёки ақлийми, ёки ижтимоий камчиликми, тақиқлангандир.

Инсонларнинг камчилигига ишора қилиб кулиш энг паст ва разил ишдир.

7. Ҳазилнинг меъёри овқатдаги тузнинг меъёри каби бўлиши

Расулаллоҳ с.а.в. дедилар: "Кўп кулаверманглар, кўп кулгу юракларингизни қотиради" (Саҳиҳ ал-Жамиъ)

Умар ибн Ҳаттоб деганлар: "Кўп кулган ёки кўп ҳазил қилган инсон обрўсини йўқотади, ва бирор нарсани кўп қилувчи инсон шу иши билан овоза бўлади".

8. Ғийбат аралаштирмаслик

Яъни ўзи йўқнинг кўзи йўқ бўлиб бировнинг устидан кулишимиз ғийбат бўлиб қолишидан Аллоҳ сақласин.

Расулаллоҳ с.а.в. "Ғийбат бу биродарингни ўзига ёқмаган нарса билан эслашинг" деганлар (Муслим ривояти).

Аллоҳ таоло айтади: Баъзиларингиз баъзиларингизни ғийбат қилманглар. Сизлардан бирорталарингиз ўзининг ўлган биродарининг гўштини ейишни яхши кўрадими? Ҳа, ёмон кўрасизлар. Аллоҳдан қўрқинглар! Албатта, Аллоҳ тавбани кўп қабул қилувчи ва раҳмлидир. (Ҳужурот, 12)

9. Ҳазил-ҳузулнинг ҳам ўз вақти бор

Ҳазиллашининг ҳам, ўйин-кулгунинг ҳам ўз вақти ва жойи бор. Инсонлар кўнглини юмшатиш учун, орада дўстлик ришталарини боғлаш учун, ёки маълум бир вазиятда орадан хижолатни кетказиш учун, одамларнинг кўнглини кўтариш уларга таскин бериш учун айтлиган ҳазиллар албатта ўринлидир.

Ҳозирги кунда биз бунинг меъёрини билмай қолдик. Чойҳонага йиғиламиз, ҳоҳолаб кулишамиз, уйда йиғиламиз фақат ўйин кулгу, кўчада кўришамиз фақат ҳазил ҳузул.

Расулаллоҳ с.а.в. кулишиб ўтирган саҳобаларга қарата: "Мен билган нарсани билганингизда камроқ кулиб кўпроқ йиғлаган бўлар эдингиз" деган эканлар.

Ҳар ҳил ўтиришларимиз кўп, гап деймиз, чойҳона деймиз, у деймиз бу деймиз, майли ўйин кулгу ҳам бўлсин, лекин бир эслаб кўрингчи қачон оҳирги марта мана шундай дўстлар даврасида Аллоҳни зикр қилдингиз? Чойҳонада йиғилганда бирон марта Қуърон ёки Ҳадис ўқиб бердингизми?

Агар шундай йиғилишларимиз фақат ўйин-кулгу билан ўтаётган бўлса бу тўғри эмас, оҳиратни, савол-жавобни, дўзаҳ ва жаннатни унутган кўринамиз. Аллоҳ барчамизни ҳидоятга бошласин.

Манбаъа: http://islamqa.com/en/ref/22170/joking

Давомини ўқиш

Расулаллоҳ с.а.в нинг аёллар ҳақидаги васиятлари

Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилиб айтади: “Улар (аёллар) билан тинч-тотув яшанглар” (Нисо сурас, 19-оят).

“Ҳар қанча уринсангизлар ҳам, хотинларингиз ўртасида адолат қилишга қодир бўлмайсизлар. Бас, бутунлай (суйган хотинларингиз томонга) оғиб кетиб (қўнгилсиз бўлиб қолган) хотинингизни муаллақа каби ташлаб қўймангиз!” (Муаллақа – эри бирон-бир сабаб билан бедарак кетган аёлдир.) (Нисо сураси, 129-оят).

Абдуллоҳ ибн Амр ибн Оссдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Дунё ўзи бир матодир. Унинг энг яхши матоси солиҳа аёлдир”, дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Мўминларнинг имон жиҳатидан комилроғи хулқи яхши бўлганларидир. Сизларнинг яхшиларингиз аёллар билан яхши бўлганларингиздир”, дедилар. Имом Термизий ривоятлари.

Муовия ибн Ҳайдадан (р.а.) ривоят қилинади. “Мен: “Эй Аллоҳнинг расули, бизларнинг зиммамиздаги хотинларимизнинг ҳақлари нима?” десам, у зот с.а.в.: “Ўзинг овқатланганда унга ҳам едирмоғинг, ўзинг либос кийганингда уни ҳам кийинтирмоқлигинг ва юзига урмаслигинг, Аллоҳ сени қабиқ этсин, деб сўкмаслигинг ҳамда уйингдан ташқари жойда аразлашмаслигинг”, дедилар”. Абу Довуд ривоятлари.

Иёс ибн Абдуллоҳ ибн Абу Зубобдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Аллоҳнинг чўрилари (аёлларни) урманглар”, деганларида, Умар (р.а.) Расулуллоҳ ҳузурларига келиб: “Хотинлар эрларига журъат қиладиган бўлиб қолишди”, дедилар. Расулуллоҳ с.а.в. уларни уришга изн бердилар. Шундан кейин Расулуллоҳ с.а.в. хонадонларнинг атрофини кўп хотинлар ўраб олиб, эрларидан шикоят қилишди. Расулуллоҳ с.а.в.: “Муҳаммад оиласини кўп хотинлар ўраб олиб, эрларидан шикоят қилишмоқда. Ана ўша (хотинини урувчилар) яхшиларингиз эмас”, деб айтдилар. Абу Довуд саҳиҳ иснод билан ривоят қилганлар.

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Хотинларга яхши муомалада бўлинглар, деб айтган васиятимни қабул қилинглар. Чунки аёл қовурғадан халқ қилингандир. Қовурғанинг энг қийшиқ жойи юқорисидир. Агар сен уни тўғрилайман, десанг, синдириб қўясан. Агар шундай қолдирсанг, эгри бўйича қолади. Шундай экан, хотинлар ҳақидаги васиятимни қабул қилинглар”, дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Абдуллоҳ ибн Замъадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в. хутба ўқидилар. У хутбада (Самуд қабиласи) сўйган туяни зикр қилиб: “Эсланг, уларнинг энг бадбахтлари (туяни сўйиш учун)қўзғолонганларида...” оятини ўқиб: “Қўзғолиш учун қавмдан куч-қудратли бузғунчи бир киши чиқди”, дедилар. Кейин аёлларни зикр қилиб, улар ҳақида қуйидагича ваъз қилдилар: “Сизлардан бирингиз хотинини худди хизматкорини ургандек уради-да, ўша кечаси яна у билан бирга ётади-я”. Кейин орқасидан ел чиққанда кулувчилар ҳақида ваъз қилиб: “Нима учун ўзи ҳам қиладиган нарсада (бировни устидан) кулади?” дедилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Мўмин киши мўмина аёлдан нафрат қилмасин. Агар бир хулқини ёмон кўриб қолса, бошқа бир хулқидан мамнун бўлиб қолар”, дедилар ёки бундан бошқачароқ бир сўз айтдилар. Имом Муслим ривоятлари.

Амр ибн Аҳвас ал-Жушамийдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в. видолашув ҳажида Аллоҳга хамду сано айтганларидан кейин одамларга қуйидагича ваъз ва насиҳат қилдилар: “Огоҳ бўлинглар, аёллар ҳақидаги васиятимга амал қилиб, уларга яхши муомалада бўлинглар. Албатта, аёллар сизларнинг асирларингиздир. Бундан бошқа нарсага эга эмассиз. Фақатгина очиқ-ойдин фоҳишалик қилишсагина, бундай эмас. Агар итоатсизлик қилишса, ётоқни тарк этинг. (Яъни, улар билан бир жойда ётманг. Шунда ҳам сизларга бўйсунмасалар) оғритмайдиган қилиб уринглар. Аммо сизларга итоат қилсалар, уларга қарши бошқа йўл ахтарманглар. Огоҳ бўлинглар, сизларнинг аёллар зиммасида ҳақларингиз бор. Ва аёлларингизнинг сизларнинг зиммангизда ҳақлари бор. Сизларнинг улар зиммасидаги ҳақларингиз ётадиган ерингизда сизлар ёмон кўрган кишининг қадамини етказмаслик ва ёмон кўрган кишингизни уйингизга киришига изн бермаслигидир. Огоҳ бўлинг, аёлларнинг сизлар зиммангиздаги ҳақлари яхши либос ва яхши таом билан таъминламоқлигингиздир”. Имом Термизий ривоятлари.

Имом Ан-Нававийнинг Риёзус-Солиҳийн китобларидан

Давомини ўқиш

Ҳайит муборак!

Барча мусулмон биродар ва опа-сингилларимизга Ийдул Азҳо муборак бўлсин!

Аллоҳ қилган ва қилаётган ибодатларимизни ва ҳайрли амалларимиз қабул қилсин. Мана шундай кунларга еказган оламлар роббиси Аллоҳ таолога ҳамду санолар, Пайғамбаримиз Муҳаммад саллалоҳу алайҳи васалламга, уларнинг оилалари ва улуғ саҳобаи-икромларга Аллоҳни саломи ва саловотлари ёғилсин.

Шундай улуғ кунларда Аллоҳдан юртимиз ва барча мусулмонлар учун тинчлик, осойишталик ва фитналардан паноҳ сўраймиз. Аллоҳ барчамизни ҳақ дин бўлмиш Ислом динида собитқадам қилсин. Пайғамбаримиз саллалоҳу алайҳи васалламга муносиб уммат бўлишни насиб этсин. Ҳаж сафарларида юрган биродарларимизни Аллоҳ паноҳида сақласин, ибодатларини қабул қилсин, бизларга ҳам ана шундай улуғ ибодатларни насиб қилсин. Муборак Ҳайит кунларида қилаётган қурбонликларимизни ҳам Аллоҳ таоло қабул қилсин. Зулҳижжа ойининг муборак ўн кунлигинининг ниҳоясида турган эканмиз, Аллоҳ таоло мана шу кунларда мағфират қилганлар қаторида қилсин.

Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳ.

Давомини ўқиш

Арафа куни рўзаси

Мана йилнинг энг улуғ кунлари бўлган Зулҳижжа ойининг биринчи ўн кунлигининг ҳам ниҳоясига етиб қолдик.

Иншааллоҳ, 8 декабрь душанба куни Зулҳижжанинг 10 куни яъни Ийд ул-Азҳонинг биринчи куни бўлади.

Якшанба эса Арафа куни бўлади. Бу кунда рўза тутиш энг улуғ ибодатлардан биридур.

Абу Қатода р.а. ривоят қиладилар: “Расулаллоҳ с.а.в. дан арафа куни, яъни Зулҳижжанинг тўққизинчи кунида тутилган рўза ҳақида сўрашди. У зот с.а.в.: “Ўтиб кетган ва келаётган йилдаги гуноҳларга каффоратдир”, дедилар”. (Имом Муслим ривоятлари).

Демак арафа кунида рўза тутсак Аллоҳ таоло ўз марҳамати билан ўтган ва келаётган йилда қилган гуноҳларимизни кечирар экан. Биродарлар бу ибодатдан бебаҳра қолмайлик, бу ўн кундан мағфират қилинганлар қаторида бўлиб чиқишни Аллоҳ таоло ўзи насиб этсин. Амийн.

Давомини ўқиш

Қурбонлик аҳкомлари

Қурбонлик Ийд ул-Азҳо яъни Қурбон ҳайити кунларида сўйилувчи махсус хайвондир. Қурбонлик қилаётган инсон қалбида бу қилаётгани амали билан Аллоҳга янада яқинроқ бўлишини ният қилиш лозим. Яъни қурбонликдан ният ўз аҳлига гўшт етказиш, одамлар орасида обрўсини ошириш эмас, балки Аллоҳга янада яқинроқ бўлиш, Унинг розилигига эришишдир.

Қурбонликнинг ҳукми ҳақида икки ҳил фикр мавжуд. Баъзи олимлар қурбонлик қилиш суннат муаккада дейишган бўлса яна бир гуруҳ олимлар вожиб деган фикрни айтганлар. Бу икки тарафнинг далиллари кучли бўлгани учун аксар уламо бир фикрга иттифоқ қилмаганлар. Бизнинг Ҳанафий мазҳабимизга кўра қурби етган инсон учун қурбонлик қилиш вожибдир.

Нима бўлганда ҳам қурбонлик қилиш энг улуғ ибодатлардан биридир, Аллоҳ таоло Қуръони каримда бир неча бор бизларни бу ҳайрли амални қилишга тарғиб қилади, жумладан:

Кавсар сурасининг 1-2 оятларида:

Албатта, Биз сенга Кавсарни бердик.Бас, Роббингга намоз ўқи ва жонлик сўй.

ҳамда Ҳаж сурасининг 34 оятида

Ҳар бир умматга уларга чорва ҳайвонларини ризқ қилиб берганига Аллоҳнинг исмини эслашлари учун қурбонлик қилишни жорий этганмиз.

деб марҳамат қилади.

Абдуллоҳ ибн Умар р.а. ривоят қиладилар: “Расулаллоҳ с.а.в. Мадинада ўн йил яшадилар ва ҳар йили қурбонлик қилардилар” (Имом Аҳмад ва Термизий ривоятлари, Албоний ҳасан деган).

Баро р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Кимки намоздан кейин жонлиқ сўйган бўлса, Аллоҳ таоло йўлида қурбонлик қилиб, мусулмонлар зиммасидаги суннатни адо этган бўлади!”, дедилар.(Имом Бухорий ривоятлари)

Мана шунинг ўзи бизларга кифоя бўлса керак. Аллоҳ таоло Қуръонда зикр қилган, Расулаллоҳ с.а.в. ҳаётлари давомида тарк қилмаган ва умматларини шундай қилишга буюрган эканлар биз бу суннатни маҳкам ушлашимиз лозимдир.

Шу ўринда айтиш жоизки, қурбонлик қилиш ниятида юрган биродарларимиз Зулҳижжанинг биринчи кунидан то қурбонликларини сўйгунларига қадар соч-соқол ва тирноқларини олмасликлари зарур.

Умму Салама р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Зулҳижжанинг ҳилолини кўрсангизлар ва ичингиздан кимдир қурбонлик қилмоқчи бўлса, то қурбонлигини бажо қилмагунча соч-соқоли ва тирноқларини олишдан тийилсин”, деганлар. (Имом Муслим ривояти)

Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади: “То қурбонлигингиз ўз маконига етмагунча сочларингизни олмангиз”. (Бақара, 196).

Келинг қурбонликка доир баъзи масалаларни биргаликда ўрганайлик:

1. Қандай ҳайвонлар қурбонлик қилиниши мумкин?

Аввало қурбонлик қилиниши жоиз бўлган ҳайвонлар қайсилар эканлигини кўрайлик.

Аллоҳ таоло Ҳаж сурасининг 34 оятида марҳамат қилиб айтади: Ҳар бир умматга уларга чорва ҳайвонларини ризқ қилиб берганига Аллоҳнинг исмини эслашлари учун қурбонлик қилишни жорий этганмиз.

Бу ерда “чорва ҳайвонлари” деб таржима қилинган сўз арабчада “баҳимат ал-аънаъам” бўлиб келган ва аксар уламо қуйидаги ҳайвонларни қурбонлик қилиш жоиз деганлар: туя, қорамол, қўй ва эчки.

2. Юқорида зикр қилинган ҳайвонлардан қай бири афзал?

Уламолар бу саволга қуйидаги ҳадис билан жавоб берганлар:

Абу Ҳурайра р.а. дан ривоят қилинади. Расулаллоҳ с.а.в. : “Кимки жума куни худди жунубликдан ювингани каби ғусл қилиб, кейин масжидга борса, гўёки бир туяни қурбонлик қилибди. Кимки иккинчи соатда, яъни иккинчи бўлиб масжидга борса, гўё бир сигирни қурбонлик қилибди. Кимки учинчи соатда масжидга келса, гўё шохли бир қўчқорни қурбонлик қилибди…”, дедилар. (Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари).

Демак юқоридаги ҳадисдан ҳулоса қилиб айтадиган бўлсак қурби етганлар туя, ундан кейин сигир ва буларнинг иккисига имкони йўқлар қўй (эчки) қурбонлик қилишлари мумкин экан.

3. Қурбонлик қилинаётган ҳайвон ёши.

Сўйилаётган қурбонликининг ёшини эътиборга олишимиз лозим бўлади.

Жобир р.а. дан ривоят қилинган ҳадисда Набий с.а.в.: “Мусиннадан бошқани сўйманглар. Фақат сизга қийин бўлиб қолгандагина қўйнинг жазаъасини сўйсангиз бўлур” дедилар. (Муслим, Абу Довуд ва Насаий ривояти)

Бизнинг Ҳанафий ҳамда Шофеъий ва Ҳанбалий мазҳабларига кўра бир ёшга тўлган қўй ҳамда икки ёшлик қорамол мусинна ҳисобланади. Моликий мазҳабидагилар икки ёшдан бошлаб қўйни ва уч ёшлиқ қорамолни мусинна ҳисоблайдилар. Барча мазҳаб уламолари туянинг беш ёшлигини мусинна деганлар.

Жуда ҳам имкони бўлмаган инсон қўйнинг жазаъасини қурбонлик қилиши мумкин. Бизнинг Ҳанафий мазҳабимизда ҳамда Имом Аҳмад мазҳабларига кўра қўйнинг жазаъаси олти ойлигидир. Моликий ҳамда Шофеъий мазхабларига кўра бир ёшлик қўй жазаъа ҳисобланади.

Демак Имом Абу Ҳанифа мазҳабларига кўра қурбонлик қилинаётган ҳайвонларнинг ёшларига қўйилган талаб:

• Қўй – 1 ёш (имкони бўлмай қолганда олти ойлик)
• Сигир – 2 ёш
• Туя – 5 ёш

Бу ёшдан кичик бўлган ҳайвонларни қурбонлик қилиш жоиз эмас, ва аксар уламо бундай қилганларнинг қурбонликлари ўтмайди деган фикрни билдирганлар.

4. Қурбонлик қилинаётган ҳайвон сифати.

Қурбонлигимиз Аллоҳ йўлига бўлаётган экан қурбимиз етганича ҳайвоннинг энг афзалини танлашимиз лозимдир. Қуйидаги камчиликлар топилган ҳайвонлар қурбонликка ярамайди:

• Бир кўзи бўртиб чиққан, ғилай ёки кўр, яъни кўзи ожизлиги очиқ-ойдин кўриниб турган
• Касаллиги очиқ ойдин кўриниб турган
• Мияси айниган (юриш, туришидан билинади)
• Жуда ҳам озғин, териси суягига ёпишган

ҳайвонларни қурбонлик қилиш жоиз эмас.

Баро р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Тўрт нарса қурбонликка жоиз эмас: мияси чатоқлиги кўриниб турган, бир кўзи касаллиги аниқ билиниб турган, касаллиги очиқ-ойдин кўриниб турган ҳамда жуда хам озғин ҳайвонлар”, дедилар. (Имом Молик ривояти, Албоний саҳиҳ деган).

Уламолар юқоридаги ва шунга ўҳшаш бошқа ҳадислардан ҳулоса қилиб яна қуйидаги камчиликлари бор ҳайвонларни ҳам қурбонликка жоиз эмас (макруҳ) деганлар:

• Икки кўзи кўр (кўзлари жойида бўлса ҳам)
• Бўкиб қолиб, ўлиб қолиш ҳавфи бор ҳайвон, токи шу ҳавф ўтиб кетмагунича
• Туғишда қийналиб, ўлиб қолиш ҳавфи бор ҳайвон, токи шу ҳавф ўтиб кетмагунича
• Оғир дардга чалиниб ёки йиқилиб, урилиб, ўлиб қолиш ҳавфи бор ҳайвон, токи шу ҳавф ўтиб кетмагунича
• Чўлоқ ёки умуман юра олмайдиган ҳайвон
• Шохи ёки қулоғининг ярми кесилган
• Қулоғи узунасига ёки энига йиртилган
• Қулоғи тешилган
• Қулоғи умуман кесиб ташланган
• Шохи бутунлай кесиб ташланган (агар туғилишдан шохсиз бўлган бўлса жоиз)
• Думининг ярми ёки ундан кўпроғи кесилган
• Жинсий аъзоси кесиб ташланган (бичилган бўлса жоиз)
• Тишлари синган (агар туғилишдан тишсиз бўлган бўлса жоиз)
• Елини кесилган (агар туғма бўлса жоиз)

Юқорида зикр қилинган камчиликлар топилмаган ҳайвонлар қурбонликка жоиздир. Албатта сўйилаётган хайвоннинг иложи борича семиз ва чиройлисинин танлашга ҳаракат қилишимиз суннатга мувофиқ бўлади.

Анас р.а. дан ривоят қилади: “Расулаллоҳ с.а.в. иккита шохдор, семиз, ола қўчқорни ўз қўллари билан қурбон қилдилар. Шунда қўйларнинг биқинига оёқларини қўйиб туриб тасмия ва такбир айтдилар”. (Имом Бухорий ривоятлари).

5. Қурбонлик қачон сўйилади

Қурбонлик Ийд ул-Азҳо куни ҳайит намози ўқиб бўлинганидан то Зулҳижжанинг 13 куни қуёш ботгунига қадар сўйилиши мумкин. Демак қурбонлик қилмоқчи бўлган инсоннинг иҳтиёрида тўрт кун бор экан, ҳайит куни ва ундан кейинги уч кун.

Ибн ал-Қаййим р.а. Али ибн Аби Толиб р.а. дан ривоят қилади: “Қурбонлик кунлари бу Наҳр куни (Ҳайит куни) ва ундан кейинги уч кун” (Албоний саҳиҳ деган)

Албатта ҳайит куни қурбонлик қилган афзалроқдир. Ҳайит намозидан олдин қурбонлик қилинмайди.

Баро р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Бугунги кунимизда бизнинг энг аввало қиладиган ишимиз –  намоз ўқиймиз, сўнг (намоздан) қайтиб жонлиқ қурбон қиламиз. Кимки шундай қилса, бизнинг суннатимизни адо этган бўлади ва кимки (намоздан) илгари сўйса, бола-чақаси учун гўшт тайёрлаб берган бўлиб, қилган қурбонлигининг ҳеч қандай савоби йўқ!”, дедилар. (Имом Бухорий ривояти).

Агар бирор киши ҳайит намозидан олдин сўйган бўлса намоздан сўнг бошқа қурбонлик сўйиши лозим бўлади.

Анас ибн Молик ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в. Наҳр куни: “Кимки (ҳайит) намозидан олдин жонлиқ сўйган бўлса, (намоздан сўнг) бошқа жонлиқ қурбон қилсин!”, дедилар. (Имом Бухорий ривоятлари)

6. Қурбонликка шерик бўлиш

Жобир ибн Абдуллоҳ р.а. дан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Ҳудайбияда бир туяни етти киши номидан, бир сигирни етти киши номидан сўйдик”. (Имом Муслим ривоятлари)

Демак битта туя ёки сигирга (молга) етти ва ундан камроқ киши шерик бўлишлари жоиз экан. Қўйни эса фақатиган бир киши сўйиши мумкин эканлигини уламолар иттифоқ қилишган.

Шерикчиликда эътибор берилиш лозим бўлган масала гўштни тақсимлашдир. Бунда шерик бўлган одамлар орасида гўштни ўлчаб тенг тақсимлаш жуда муҳимдир.

7. Фақатгина гўшт учун шерик бўлиш мумкинми?

Юқорида айтлигани каби туя ёки молга етти киши шерик бўлиши мумкин, агар шериклардан бирининг нияти гўшт учун бўлса ҳам уламолар жоиз дейишган. Сабаби амаллар ниятга боғлиқдир ва ҳар бир инсон қилган ниятига қараб ажрини олади. Кимнинг нияти Аллоҳнинг розилиги учун бўлса иншааллоҳ ниятига етади, кимнинг нияти гўшт бўлса у ҳам ниятига яраша мукофотини олади.

Имом Ан-Нававий ўзларининг ал-Мажмуъ китобларида қуйидаги фикрни билдирганлар:

“Туя ёки сигирнинг еттидан бирига шерик бўлиш жоиз, бунда шериклар бир оила аъзоларими ёки йўқми, улардан баъзилари фақатгина гўшт илинжидами ёки йўқми буларнинг аҳамияти йўқ.”

8. Бир оила учун бир қурбонлик етарлими?

Бир оиладан бир киши қурбонлик қилиши шу кишининг ўзи ва оиласи учун кифоя қилади.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қора билан босадиган, қора билан чўкалайдиган ва қора билан назар соладиган қўчқор олиб келишга амр қилдилар. Бас, уни қурбонлик қилиш учун келтирилди ва У зот: “Эй, Оиша, пичоқни келтир! Тошга қайраб юбор!” дедилар. Мен ўшандоқ қилдим. Бас, у зот уни олдилар. Сўнгра қўчқорни ёнбошига ётқазиб, сўйдилар ва: “Бимиллаҳи! Эй, бор Худоё! Муҳаммадддан, оли Муҳаммаддан ва уммати Муҳаммаддан қабул қилгин», дедилар ва уни қурбонлик қилдилар”.(Имом Муслим ривоятлари).

Абу Аюб ал Ансорий р.а. айтадилар: “Расулаллоҳ с.а.в. даврларида бир киши ўзининг ва ўз оиласи номидан қўй сўяр эди ва гўштидан ўзлари ҳам ер эдилар бошқаларга ҳам улашардилар” (Ибн Можа ва Термизий ривоят қилиб саҳиҳ деган).

Оиласи (ҳонадони) алоҳида бўлган ака-ука, ота-ўғил ва ҳоказо ҳар бири ўз оиласи номидан алоҳида қурбонлик қилишлари лозим бўлади.

Фатволар ҳайъатидан сўралди: Менинг икки оилами бор, уларнинг уйи бир-бирига жудаям яқин орасида 200 метр ҳолос. Бири менинг уйим бири менинг отамнинг уйи, ва отам ҳали ҳаёт. Мен ўзимнинг ва мана шу икки оилам номидан қурбонлик қилишим жоизми ёки йўқми?

Жавоб: Иккита ҳонадон ўзлари учун алоҳида қурбонлик қилишлари лозим.

Фатава ал-Лажнан ал-Дааъимаҳ, 11/406

9. Вафот этган инсон номидан қурбонлик қилиш жоизми?

Аксар уламо вафот қилган инсон номидан қурбонлик қилишни жоиз деганлар ва бунинг далили сифатида Расулаллоҳ с.а.в. нинг қуйидаги гапларини далил қилганлар: “Инсон вафот этса, унинг амали узилади, аммо уч нарсада (тўхтамай eтиб туради): Садақаи жория, қолдирган манфаатли илм ва ҳаққига дуо қиладиган солиҳ фарзанд”. (Имом Муслим ривоятлари).

Илмий Тадқиқотлар ва Фатво Бериш Доимий Қўмитасининг фатвоси

10. Қурбонлик гўшти қандай тақсимланади?

Қурбонлик гўштининг қандай тақсимланиши ҳақида аниқ кўрсатмалар келмаган, лекин уламолар қуйидаги ҳадисни далил қилишган ҳолда гўштнинг учдан бирини садақа қилишни мандуб деганлар. Яна бир қисмини едириш, бир қисмини ўз оиласи учун олиб қўйиши суннатга мувофиқдир.

Салама ибн Акваъ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулаллоҳ с.а.в.: “Ким қурбонлик қилса, учинчи кундан кейин уйидан ундан бирор нарса бўлган ҳолида тонг отдирмасин”, дедилар. Келаси йили бўлганда: “Эй, Аллоҳнинг Расули, ўтган йили қилганимиздек қилайликми?” дейилди. У зот: “Енглар! Таомлантиринглар! Сақлаб қўйинглар! У йили одамлар қийинчиликда эдилар. Уларга ёрдам беришингизни хоҳлаган эдим”, дедилар. (Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари).

Шунингдек уламолар қурбонлик гўштидан оз қисмини бўлсада сотишни ҳаром деганлар, ҳудди шу қоида қурбонлик терисига ҳам таалуқли. Шунингдек агар қурбонликни ўзи сўймай қассобга сўйдирган бўлса, иш ҳаққига гўшт бериш ҳам ҳаром.

Лекин қассобга иш ҳақи эвазига эмас балки ҳадя сифатила гўшт беришни жоиз деганлар. Қурбонлик гўштини ҳадя сифатида қабул қилган киши бу гўштни ўз иҳтиёрича ишлатиши ҳоҳласа сотиши ҳам мумкин. Шунингдек қурбонлик терисини фақатгина бир ҳолатда сотиш жоиз деганлар у ҳам бўлса сотиб пулини садақа қилиб юбориш учун.

11. Ақиқа ва қурбонлик учун битта жонлиқ сўйиш жоизми?

Ҳайит кунларида ақиқа ҳамда қурбонлик қилмоқчи бўлган инсон ҳар иккиси учун алоҳида жонлиқ олиши лозимми деган масалада уламолар икки ҳил фикр билдирганлар.

Бизнинг Ҳанафий мазҳабимизга кўра бундай қилиш, яъни ақиқа ва қурбонлик учун битта жонлиқ сўйиш жоиз. Шунингдек Имом Аҳмад, Ҳасан ал-Басрий р.а., Муҳаммад ибн Сирин р.а. ва Қатода р.а. лар ҳам ҳудди шу фикрни билдирганлар.

Шайх Муҳаммад ибн Иброҳим бу борадаги барча фикрларни ўрганиб чиқиб бундай қилишни жоиз деган фатвони берганлар.

12. Чет элда яшаётган ва қурбонлик қилишга қурби етган бўлсада бунга шароити бўлмаганлар қурбонлик пулини садақа қилишлари жоизми?

Бу саволга Шайҳ Муҳаммад Солиҳ ал Мунажжид қуйидагича жавоб берганлар:

“Қурбонлик ёки ақиқа қилишга қурби етган ва шундай ниятда юрган инсон чет элда ашаётган бўлса ва бундай қилишнинг шароити бўлмаса, қурбонлик пулини ўз юртига юборгани ва ўз юртида унинг номидан бошқа одам қурбонлик ёки ақиқа қилгани афзал.”

Демак садақа қилгандан кўра шу пулни ўз юртингизга юбориб, қариндошларингиздан бирини сизнинг номингиздан қурбонлик қилишини сўраганингиз афзал экан.

Шундай ниятда юрган биродарларимизга UzIslam.com сайти томонидан ўтказилаётган “Қурбонлик 1429” дастурини маслаҳат беришимиз мумкин.

13. Қурбонлик қилиш учун қарз олиш жоизми? Қарзи бор одам қурбонлик қилиши жоизми?

Юқорида биз қурбонликнинг ҳукми ҳақида сўз юритиб бизнинг Ҳанафий мазҳабимизга кўра қурби етганлар учун қурбонлик қилиш вожиб дедик. Энди қурбонлик қилишга қурби етмаган инсон ҳам мана шу улуғ ибодатдан баҳраманд бўлиши учун қарз олиши жоизми?

Шайх ул-Ислом Ибн Таймия бу борада шундай деганлар: Агар инсон олган қарзини белгиланган вақтда қайтаришга қурби етса бу одам қурбонлик қилиш учун қарз олиши жоиз, лекин у учун қурбонлик вожиб эмас. (Мажмуъ ал-Фатава, 26/305)

Шайх ибн Боздан сўралди: Қурби етмаганлар учун қурбонлик қилиш вожибми? Кейинги ойлигидан қайтаришга кўзи етган инсон қарз олиб қурбонлик қилиши мумкинми?

У киши шундай жавоб қилдилар: Қурбонлик қилиш учун қарз олган инсон гуноҳкор бўлмайди, агар шу қарзни қайтаришга қурби етадиган бўлса.

Демак ҳулоса қилиб айтганда агар олган қарзингизни вақтида қайтаришга қурбингиз етса қарз олиб бўлса ҳам ушбу улуғ ибодатни қилиш жоиз (мустаҳаб) экан.

Бўйнида қарзи бор инсонлар учун ҳам юқоридаги гаплар ўринли. Агар бўйнингизда қарзингиз бўлиб, белгиланлан муддатдан кечиктирмай шу қарзни қайтариб бера олишингизга кўзингиз етса сиз учун ҳам қурбонлик қилишингиз жоиз (мустаҳаб) бўлади, вожиб эмас. Акс ҳолда, яъни қурбонлик қилишингиз билан қарзни қайтара олмасангиз, бундай қилишингиз жоиз эмас.

Манбаълар:

• ҚУРБОНЛИК КИТОБИ ("КИФОЯ" китобидан)
• ҚУРБОНЛИК ҲАҚИДА
• Қурбонлик аҳкомлари
• Қурбонлик гўшти қандай тақсимланади?
• It is essential that the sacrificial animal be slaughtered by a Muslim with the intention of offering a sacrifice (udhiyah).
• For how many people is the udhiyah sufficient? .
• Definition of udhiyah and ruling thereon
• Udhiyah – What should be eaten and what should be given away?.
• The time for udhiyah (sacrifice).
• The best kinds of animals for udhiyah .
• Udhiyah for the deceased.
• Conditions of udhiyah .
• What should one say when slaughtering the udhiyah? .
• Should he take out a loan in order to buy the udhiyah (sacrificial animal)?.
• He is staying in a land where Islamic slaughter is banned; can he give the price of the udhiyah in charity?.
• Ruling on slaughtering one animal for both udhiyah and ‘aqeeqah.
• How old should the sacrificial animal be?
• Sharing in a sacrifice

Давомини ўқиш

Шанба – Зулҳижжа ойининг 1 куни

Бугун 29 Зулқаъда (27 ноябр) пайшанба куни оқшом мусулмон оламининг бир қатор Ислом муаассасалари шанба куни Зулҳижжанинг 1 куни бўлишини эълон қилдилар. Шунингдек, Саудия Арабистони, Миср каби бир неча араб ва ислом давлатлари бугун пайшанба кечқурун янги ой кўринмагани, шунга биноан эртага жума куни Зулқаъда ойининг 30 куни деб ҳисобланиши, шанба эса Зулҳижжанинг 1 куни бўлишини билдирдилар. Демак, 2008 йил, 8 декабр, душанба куни Ийдул-Азҳонинг биринчи куни бўлади, иншоаллоҳ.
Аллоҳ таоло бу ойда ҳамма мусулмонларга кўплаб солиҳ ва чиройли амаллар қилишни муяссар айласин. Ундан Ислом динимизга ривож, олам мусулмонларига нусрат ато айлашини сўраб қоламиз.

Ислом овози сайтидан

Давомини ўқиш

Зулҳижжанинг ўн куни

Мана Зулқаъда ойининг ҳам якунига етиб қолдик. Иншааллоҳ Зулҳижжа ойига қадам қўяр эканмиз, бу ойнинг биринчи ўн кунлиги ҳақида ёзмай иложимиз йўқ. Бу ойдаги биринчи ўн кун Аллоҳ таолонинг наздида йилнинг энг зур кунларидир. Расулаллоҳ с.а.в. Зулҳижжа ойининг ўн кунлигида солиҳ ишларни кўпайтиришга тарғиб қилиб шундай деганлар: "Бирор-бир кун йўқки, ундаги солиҳ амал бу ўн кунликдагидан кўра Аллоҳга суюклироқ бўлса". Одамлар сўрашди: "Ё Расулуллоҳ, Аллоҳ йўлидаги жиҳод ҳам суюкли бўлолмайдими?" Расулуллоҳ дедилар: "Аллоҳ йўлидаги жиҳод ҳам суюкли бўлолмайди. Аммо бир инсон жони ва моли билан чиқиб, ундан бирон нарса қайтиб келмаса, шугина мустасно". (Имом Бухорий, Термизий ва Абу Довуд ривоятлари).

Аллоҳ йўлида жиход қилиш қанчалик улуғ ибодат эканлиги ҳаммамизга маълум, шаҳид бўлганларга Аллоҳ таоло жуда ҳам катта ажр ва мукофотларни ваъда қилган. Лекин зулҳижжа ойининг биринчи ўн кунида қилинган ибодатлар ҳатта Аллоҳ учун Унинг йўлида жанг қилишдек ибодатдан ҳам маҳбуброқ экан.

Демак бу ўн кунда солиҳ амалларни кўпайтириб, қўлдан келганча ажр ва савобларга эга бўлиш ҳар бир мусулмоннинг бурчи экан. Аллоҳу аълам бизга яна шундай имконият бериладими, йўқми?

Биз “Кундалик ҳаётимиздаги ҳасанотлар” номли мақоламизда ҳар бир мўмин учун кун давомида қилиб юриш енгил бўлган баъзи ибодатларни зикр қилган эдик. Келинг ана шу ибодатларга қўшимча ҳолда бу ўн кунликда қилиниши тавсия этилган баъзи солиҳ амалларни ҳам кўрайлик.

1. Ҳаж ва Умра. Албатта имкони борлар учун бу кунларда улуғ Ҳаж ибодатидан афзал амал бўлмаса керак. Аллоҳ бизларга ҳам насиб этсин.

Имом Бухорий ва Муслимлар ривоят қилган ҳадисда Расулаллоҳ с.а.в.: "Умра ўзидан кейинги умрагача бўлган гуноҳларга каффоратдир. Ҳажжи мабрурнинг мукофоти фақат жаннатдир", деганлар.

2. Рўза. Маълумки рўза энг улуғ ибодатлардан биридир. Абу Саид ал-Ҳудрийдан ривоят қилинади. Расулаллоҳ с.а.в.: “Қайси бир банда бир кун Аллоҳ йўлида рўза тутса, Аллоҳ ўша рўзаси сабабли у кишининг юзини етмиш йиллик масофага қадар дўзаҳдан узоқ қилади”, дедилар. (Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари).

Ҳунайда ибн Ҳолид Расулаллоҳ с.а.в. нинг аёлларидан ривоят қилган ҳадисда “Набий с.а.в. Зулҳижжанинг тўққиз кунида, Ашуро кунида ҳамда ҳар ойдан уч кун – ойнинг биринчи душанбаси ва икки пайшанба кунлари рўза тутар эдилар” дейилади (Насаий ва Абу Довуд ривоятлари, Албоний саҳиҳ деган).

Имом Муслим Расулуллоҳ с.а.в. дан ушбу ҳадисини ривоят қилади: “Арафа куни рўза тутиш. Мен Аллоҳ таолодан (бу рўза билан) ўзидан аввалги ва кейинги бир йилнинг (гуноҳларига) каффорот қилишини умид қиламан”.

Демак бу кунларни рўзадор ҳолда ўтказиш ҳам Аллоҳ учун энг маҳбуб бўлган амаллардан экан. Абу Ҳурайра р.а. дан ривоят қилинган ҳадиси қудсийда Расулаллоҳ с.а.в. “Аллоҳ азза ва жалла: “Ҳар бир одам боласининг амали ўзи учундир. Лекин рўзаси Мен учундир. Унинг мукофотини Ўзим бераман” деди. Рўза дўзаҳдан тўсиқдир” деганлар. (Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари).

3.Таҳлил, тасбеҳ, таҳмид ҳамда такбирларни кўпайтириш.

Абдуллоҳ ибн Умар р.а. ривоят қилади. Расулаллоҳ с.а.в.: “Ҳеч бир кундаги солиҳ амал Аллоҳ учун ушбу ўн кунчалик маҳбуб эмас, шунинг учун бу кунларда таҳлил (Ла илаҳа иллаллоҳ), такбир (Аллоҳу акбар) ва таҳмид (Алҳмадулиллаҳ) ни кўпайтиринглар”, дедилар. (Имом Аҳмад ривоят қилган, Аҳмад Шокир саҳиҳ деган).

4. Ийд ал-Азҳо. Зулҳижжанинг ўнинчи куни барча мусулмонлар учун улуғ бўлган байрамлардан бири Ийд ал-Азҳо ёки Қурбон ҳайитидир. Бу куни барча мусулмонлар жамоат бўлиб масжидларда ийд намозини ўқийдилар. Бизнинг Ҳанафий мазҳабимизда Ийд намози вожибдир.

Баро р.а. ривоят қилади. Набий с.а.в.: “Албатта ушбу кунимизда энг аввал бошлайдиган нарсамиз, намоз ўқимоқлигимиздир. Сўнгра, қайтамиз ва сўйиш сўямиз. Бас, ким ўшандоқ қилса, бизнинг суннатимизни топибди. Ким ундан олдин сўйса, ўз аҳлига гўшт тақдим қилибди ҳолос. Ибодатдан ҳеч нарса йўқдир”, деб айтганлар. (Имом Бухорий, Муслим ва бошқалар ривоят қилишган).

5. Қурбонлик. Ийд куни ва ташриқа кунлари ичида қурбонлик қилиш бизга Иброҳим алайҳиссалом даврларидан қолган суннатдир. Аллоҳ таоло шундай деб марҳамат қилади: “Албатта, Биз сенга Кавсарни бердик. Бас, Роббингга намоз ўқи ва жонлик сўй” (Кавсар, 1-2 оятлар). Ҳанафий мазҳабида қурбонлик қилиш вожибдир. Иншааллоҳ келгуси мақолаларимизда қурбонликнинг барча қонун-қоидалари ҳақида сўз юритамиз.

Шу ўринда айтиш жоизки, қурбонлик қилиш ниятида юрган биродарларимиз Зулҳижжанинг биринчи кунидан то қурбонликларини сўйгунларига қадар соч-соқол ва тирноқларини олмасликлари зарур.

Умму Салама р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Зулҳижжанинг ҳилолини кўрсангизлар ва ичингиздан кимдир қурбонлик қилмоқчи бўлса, то қурбонлигини бажо қилмагунча соч-соқоли ва тирноқларини олишдан тийилсин”, деганлар. (Имом Муслим ривояти)

Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади: “То қурбонлигингиз ўз маконига етмагунча сочларингизни олмангиз”. (Бақара, 196).

6. Тавба қилиш. Бу кунларда Аллоҳнинг зикрида машғул бўлар эканмиз, солиҳ амаллар билан бир қаторда, қилган гуноҳларимиз учун тавба қилишга ҳам вақт ажратайлик. Аллоҳ таоло айтади: “Аммо тавба қилганлар, иймон келтириб, солиҳ амалларни қилган кишилар шоядки нажот топгувчилардан бўлсалар.” (Қасас, 67)

7. Ҳар қандай солиҳ амалларни кўпайтириш. Буларга нафл намоз ўқиш, Аллоҳни зикр қилиш, садақа бериш, Қуръон тиловат қилиш, амри маъруф ва наҳий мункар каби амалларни мисол қилишимиз мумкин.

Аллоҳ барчамизни нажот топгувчилардан қилишини сўраб қоламиз.

Фойдаланилган манбаъалар:

• “Зулҳижжа ойининг биринчи ўн кунлиги фазилатлари ва унда бажариладиган шаръий амаллар”,  Шайх Абдуллоҳ бин Абдурраҳмон бин Жибрин
• “Зулҳижжа ҳақида маърузалар” Обид қори
• “Зулҳижжанинг ўн куни” Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф
• “Virtues of the Ten Days of Dhul Hijjah” Sheikh Muhammed Salih Al-Munajjid
• “Ҳаж ва зул-ҳижжанинг ўн кунидаги амаллар” Шайх доктор Холид ибн Абдуллоҳ Муслиҳ

Давомини ўқиш

Зикр одоблари (Имом Ан-Нававийнинг “Ал-Азкор” китобларидан). 2-қисм

Ўтган мақоламизда зикр одобларини санаб бошлаган эдик. Бугун иншааллоҳ ушбу рукнимизга якун ясаймиз.

Фасл: зикр қилаётган киши ишига жиддий қараши лозим. Агар бир жойда ўтирган бўлса, қиблага юзланиб, ўзини хокисор тутиб, хушуъ, сокинлик ва виқор билан бошини эгиб ўтиради. Бундан бошқача ўтиришнинг бир оз кароҳияти бор. Агар узрсиз ҳолда мана шу ишларни тарк этса, афзал нарсани бажармаган бўлади. Бажармаса, кароҳияти йўқлигига қуйидаги оятни далил қилишади: “Осмонлар ва ернинг яралишида ҳамда кеча ва кундузнинг алмашиниб туришида ақл эгалари учун аломатлар борлиги шубҳасиздир. Улар турганларида ҳам, ўтирганларида ҳам, ётганларида ҳам Аллоҳни эслайдилар ҳамда осмонлар ва ернинг яралиши ҳақида тафаккур қиладилар...” (Оли Имрон, 190-191 оятлар).

Оиша (р.а.) айтадилар: “Расулуллоҳ с.а.в. мен ҳайз кўрган пайтимда тиззамга суяниб Қуръон ўқир эдилар”. Имом Бухорий ривоят қилганлар.

Муслимнинг ривоятларида эса “Мен ҳайзли пайтимда бошларини тиззамга қўйиб”, деб келган.

Яна Оиша (р.а.) айтадилар: “Кундалик зикр вазифаларимни тўшагимга суяниб ўқир эдим”.

Фасл: зикр қилинадиган макон холи, пок бўлиши лозим. Чунки зикрни ва зикр қилинажак Аллоҳни ҳурмат қилишда ажр кўпдир. Шунинг учун зикр масжидда ва улуғ масканларда бўлиши афзал кўрилади. Улуғ имом Абу Майсара: “Аллоҳ фақат пок майдонда зикр қилинади”, деб айтганлар.

Яна бир шарти оғиз тоза бўлиши керак. Агар оғизда бирор ўзгариш бўлса, мисвок билан кетказилади, ёмон нарсалар бўлса, сув билан ювиб ташланади. Мабодо, оғиз ювилмасдан Аллоҳ зикр қилинса, макруҳдир, аммо ҳаром эмас. Оғиз тозаланмасдан туриб Қуръон ўқиш ҳам макруҳ.

Фасл: зикр қилиш шариат истисно қилган ўринлардан бошқа ҳар қандай ҳолатда маҳбуб амалдир.

Ҳожат чиқараётганда, жимоъ пайтида, хутба ўқилаётганда, эснаётган ҳолатларда зикр қилиш макруҳ саналади. Аммо йўлда макруҳ эмас.

Фасл: зикрдан мақсад қалбнинг ҳузур олишидир. Киши зокир бўлиши учун зикрга қизиқиши ва айтаётганларининг маъносини англаши-тадаббур қилиши лозим. Қироатда тадаббур матлуб бўлганидек, зикрда ҳам матлубдир. Шунинг учун “Ла илаҳа иллаллоҳ” калимасини чўзиб айтиш ихтиёр қилинган. Чунки бунда тадаббур қилиш имконияти бўлади.

Фасл: кимнинг кундузи ёки кечасида ё намоздан кейин ёхуд бошқа бир пайтда зикрдан вазифаси бўлса, кечиктирмасдан адо қилиш лозим. Агар вақтида бажаришга одатланса, ҳеч қачон ўтказиб юбормайди. Аммо уни бажаришни енгил санаса, зое қилишни ҳам енгил санайди. Умардан (р.а.) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ с.а.в.: “Ким кунлик вазифасини адо этмасдан ухлаб қолиб, сўнг бомдод билан пешиннинг орасида ўқиб олса, гўё кечаси ўқиганнинг савоби ёзилади”, дедилар”. Имом Муслим ривояти.

Фасл: гоҳида киши зикр қилаётиб баъзи сабаблар билан уни тўхтатишга мажбур бўлиб қолади. Масалан, салом берилиши мумкин. Шунда алик олиб, сўнг яня зикр қилинаверади. Бирор киши акса урса, “Йаркамукаллоҳ”, деб қўйилади, кейин яна зикрида давом этади. Зикр қилинаётиб, азон эшитилиб қолса, орада унинг калималарига жавоб берилади. Шунингдек, бирор мункар ишни кўрса, ундан қайтаради, бирор яхши ишга даъват қилади. Сўнгра яна давом этади.

Эснаганда ва шу каби ҳолларда зикрни тўхтатиб туради.

Фасл: яхши билингки, намоз ёки бошқа ибодат-амалларда машруъ бўлган зикрлар вожиб ёки мустаҳаб бўлса, ўзи эшитадиган қилиб талаффуз этмаса, ҳисобга олинмайди. (Масалан, намозда қироатини ўзи эшитадиган қилиб ўқиши керак, йўқса, қироат қироат бўлмайди. – Таржимон Анвар Аҳмад изохи)

Давомини ўқиш

Зикр одоблари (Имом Ан-Нававийнинг “Ал-Азкор” китобларидан). 1-қисм

Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади:

فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُواْ لِي وَلاَ تَكْفُرُونِ

Бас, Мени эслангиз, сизни эслайман. Ва Менга шукр қилингиз, куфр қилмангиз. (Бақара, 152)

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ

Жин ва инсонни фақат Менга ибодат қилиш учунгина яратдим.(Ваз-зариёт, 56)

Бу оятлардан банда учун энг афзал иш оламлар Раббини ёд этиш ва пайғамбарларнинг саййиди Расулаллоҳ с.а.в. дан ворид бўлган зикрлар билан машғул бўлиш экани билинади.

Келинг Аллоҳни зикр қилишга таалуқли баъзи масалаларни кўриб чиқайлик.

Фасл: Хоҳ махфий, хоҳ зоҳирий бўлсин, барча амалларда ниятни чиройли қилиш ҳамда ихлосли бўлиш лозим.

Аллоҳ таоло Баййина сурасининг 5-оятида айтади: “Ҳолбуки, улар фақат ягона Аллоҳга, У зот учун динни холис қилган, Тўғри йўлдан оғмаган ҳолларида ибодат қилишга буюрилган эдилар”. Ҳаж сурасининг 37-оятида эса бундай дейди: “Аллоҳга (қилган қурбонликларингизни) кўштлари ҳам, қонлари ҳам етмас, лекин У зотга сизларнинг тақво-ихлосингиз етар”. Ибн Аббос (р.а.) “У зотга сизларнинг тақво-ихлосингиз етар”, деб тушунтирганлар.

Умар ибн Хаттобдан ривоят қиладилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Албатта, амаллар ният биландир. Ҳар бир киши ният қилувчидир. Кимнинг хижрати Аллоҳ ва расули учун бўлса, бас, Аллоҳ ва расули учун ҳижрат қилибди. Кимнинг ҳижрати дунёга етишиш ёки хотинга уйлани учун бўлса, унинг хижрати ўша нарсага бўлибди”. Бу ҳадиснинг саҳиҳлигига ва даражаси улуғлигига иттифоқ қилинган. Бу ҳадиси шариф Ислом асосларидан бирини ифода этгандир. Уламолар бир китоб тасниф этсалар, мана шу ҳадис билан бошлаганлар ва бу билан унга ўқувчининг диққатини қаратганлар.

Ибн Аббосдан бизгача етиб келган бир гап бор. У зот: “Киши ниятига қараб сақланади”, дейишган. Бошқалар эса: “Ниятига қараб берилади”, дейишган.

Саййид Абу Али Фузайл ибн Иёз (р.а.) айтадилар: “Инсонлар сабабли бир амални тарк қилиш риё ва инсонлар сабабли бир амални бажариш ширкдир. Аллоҳ бу иккитасидан сақлагани ҳақиқий ихлосдир”.

Имом Ҳорис Муҳосибий: “Ростгўй киши бошқаларнинг қалбидан чиқадиган нарсага эътибор бермайдиган ва заррача яхшилигидан инсонлар огоҳ бўлишини ёқтирмайдиган ҳамда ёмон амалларидан инсонлар хабардор бўлишини кариҳ кўрмайдиган кишидир”, дейдилар.

Ҳузайфа Маръиший айтадилар: “Ихлос инсоннинг зоҳири ҳам, ботини ҳам бир хил бўлганидир”.

Абулқосим Қушайрий дейдилар: “Ихлос – тоатда Аллоҳ таолонинг якка Ўзини қасд қилиш, тоатдан мақсад Аллоҳга яқин бўлишдир, махлуққа кўриниш учун ёки инсонлардан мақтов эшитиш, муҳаббатини қозониш кабилар эмас”.

Саййид Абу Муҳаммад Саҳл ибн Абдуллоҳ Тустарий бундай дейдилар: “Ихлосни ақлли кишилар харакат, сукут, ботин-у зоҳир фақат Аллоҳ учун бўлиб, ҳавойи нафс ҳам, дунё ҳам аралашмаслиги керак, деб тушунишган”.

Абу Али Даққоқ айтадилар: “Ихлос – халқнинг риоясини қилишдан сақланиш. Ростгуйлик эса – нафсга итоат этишдан омонда бўлиш. Ихлосли кишида риё бўлмайди, ростгуйда мағрурланиш”.

Зуннун Мисрий: “Ихлоснинг аломат учта нарсада билинади: омманинг мақтови ҳам, маломати ҳам бир хил бўлиши; амаллар ичида ўзининг амалини унутиш; амалларига савобни охиратда талаб қилиш”, дейдилар.

Қушайрий (р.а.) айтадилар: “Ростгўйликнинг энг паст даражаси ботин билан зоҳирнинг баробар бўлишидир”.

Саҳл Тустарий дейдилар: “Ўзини ёки бировни алдаган киши ростгўйликнинг ҳидини ҳам ҳидламайди”.

Бу тўғрида сўзларимиз кўп, лекин кифоя даражасида ишора қилдим.

Фасл: агар бирорта фазилатли амалдан хабар топсангиз, унинг аҳлидан бўлиш учун бир марта бўлса ҳам, амал қилиб қўйинг. Асло тарк этманг. Расулуллоҳдан ворид бўлган саҳиҳ ҳадисда: “Агар сизларга бирор нарсани буюрсам, қодир бўлганингизча унга амал қилинглар”, деб айтилган.

Фасл: муҳаддислар, фақиҳлар ва бошқа уламолар мавзуъ-тўқима бўлганидан ташқари барча рағбатлантирувчи ва огоҳ этувчи ҳадисларга фазилатли ибодатларда амал қилиш жоиз, деб айтишади. Аммо ҳалол-ҳаром, олди-сотди, никоҳ, талоқ каби ҳукмларда фақат саҳиҳ ва ҳасан иснодли ҳадисларга амал қилинади. Мабодо, заиф ҳадислар олинадиган бўлса, жуда эҳтиёткорлик билан йўл тутилади. Шунга кўра, савдо-сотиқ ёки никоҳ масалаларида кариҳ кўрилган нарсалар заиф ҳадисларда ворид бўлса, ундан четланиш мустаҳабдир вожиб эмасдир.

Фасл: зикр қилиш мустаҳаб бўлганидек, зикр ҳалқаларида ўтириш ҳам мустаҳабдир. Бунга очиқ-ойдин далиллар келган. Уларга иншааллоҳ, ўрнида батафсил тўхталамиз. Ҳозирча икки-учта ҳадисни зикр қилиш билан кифояланамиз.

Ибн Умардан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар жаннат боғларидан ўтсангиз, сайл қилиб (айланиб) кетинглар”, дедилар. Шунда саҳобалар: “Жаннат боғлари нима, эй Расулуллоҳ?” деб сўрашди. Расулуллоҳ с.а.в.: “Зикр ҳалқалари”, деб айтдилар. Чунки Аллоҳ таолонинг фаришталари зикр ҳалқаларини истаб дунёни кезиб юришади. Зикр қилаётганларни учратиб қолишса, уларни ўраб олишади.

Муовия (р.а.) ривоят қиладилар. Саҳобалар ҳалқа бўлиб ўтиришганда, Расулуллоҳ с.а.в. уларнинг олдига чиқиб: “Сизларни бундай ўтиришга нима ундади?” деб сўрадилар. “Аллоҳни зикр қилиш ва бизни Исломга ҳидоят қилганига ҳамд айтиш учун ўтирибмиз”, дейишди саҳобалар. Шунда Расулуллоҳ с.а.в.: “Мана шунинг учун ўтирдингизларми? Сизларга туҳмат қилган ҳолда онт ичмадим, лекин менга Жаброил (алайҳиссалом) келиб, Аллоҳ таоло сизлар билан фаришталарига фахрланаётганининг хабарини берди”, дедилар.

Абу Саид Худрий ва Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ с.а.в.: “Бир қавм ўтириб Аллоҳни зикр қилса, уларни малоикалар ўраб олади ва раҳмат қоплайди. Устларига хотиржамлик туширади. Аллоҳ уларни Ўзининг ҳузуридагилар (яъни, фаришталар) билан эслайди”, дедилар. Имом Муслим ривоятлари.

Фасл: зикр қалб ёки тил билан бўлади. Афзали қалб ва тил билан бирга бўлганидир. Агар биттаси ила кифояланишни хоҳласангиз, қалб билан бўлгани афзал. Риёдан қўрқиб, қалб ва тил билан қилинадиган зикрларни тарк қилиш этиш керак эмас. Балки Аллоҳнинг розилигини тилаб доим зикр қилиб юриш лозим. Фузайл (р.а.) юқорида айтганларидек, инсонлар гапидан қўрқиб бир амални тарк қилиш риёдир. Агар одамларнинг мулоҳазасига қараб иш тутилса, кўп яхшилик эшиклари ёпилади, диннинг муҳим ашёлари зоеъ бўлади. Бу йўл орифларнинг йўли эмас.

Оиша (р.а.) “Намозингни жаҳрий ҳам, маҳфий ҳам қилиб юборма” (Исро сураси, 110) ояти дуо ҳақида нозил бўлди”, деганлар. Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари.

Фасл: Тасбеҳ, таҳлил, такбир ёки шуларга ўхшаш нарсалар билан чегараланиб қолманг, балки Аллоҳнинг тоати учун бўлган ҳар бир амал Аллоҳни зикр қилиш ҳисобланади.

(Тасбеҳ – “Субҳоналлоҳ”, таҳмид – “Алҳамду лиллаҳ”, таҳлил – “Ла илаҳа иллаллоҳ”, такбир – “Аллоҳу акбар” деб айтишдир... – Тарж.)

Саид ибн Жубайр ва бошқа уламолар айтишади: “Ҳалол-ҳаром ҳукмлари зикр этилган мажлислар, олди-сотди, намоз ўқиш, рўза тутиш, никоҳ қилиш, талоқ қўйиш, ҳажга бориш ва шунга ўхшаш масалаларда сўз борган барча йиғинлар зикр мажлисларидир”.

Фасл: Аллоҳ таоло Аҳзоб сурасининг 35-оятида: “Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркаклар ва (Аллоҳни кўп) зикр қилувчи аёллар – улар учун Аллоҳ мағфират ва улуғ мукофот (яъни, жаннат) тайёрлаб қўйгандир”, дейди.

“Саҳиҳи Муслим”да эса Абу Ҳурайрадан (р.а.) қуйидаги ҳадис ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Муфарридлар олдинга ўзиб кетишди”, дедилар. Шунда саҳобалар: “Муфарридлар кимлар, эй Расулуллоҳ?” деб сўрашди. Расулуллоҳ: “Аллоҳни зикр қилувчи эркаклар ва аёллар”, дедилар”.

Юқоридаги оят тўғрисидаги ихтилофли фикрлар бор. Имом Абул Ҳасан Воҳидий айтадилар: “Ибн Аббос (р.а.) “Бу оятдаги зикр қилувчилардан мурод ҳар бир намоз сўнггида ва кечасию кундузи, тўшакда, уйқудан уйғонганда, ҳар гал манзилдан чиққанда Аллоҳни ёд этувчилардир”, дедилар.

Мужоҳид эса: “Ёнбошлаганда, ўтирганда, тик турганда Аллоҳни зикр қилмаган эркак ёки аёл ҳақиқий зокир бўла олмайди”, деганлар.

Ато (р.а.) айтадилар: “Ким беш вақт намозни ҳақларини адо этиб ўқиса, Аллоҳнинг оятидаги зикр қилувчилар сирасига киради”.

Абу Саид Худрийдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар киши кечаси аҳлини уйғотиб, биргаликда икки ракат намоз ўқишса, кўп зикр килувчи эркак ва аёллардан, деб ёзилади”, дедилар. Бу ҳадис машҳурдир. Абу Довуд, Насаий, Ибн Можа ривоятлари.

Шайх Абу Амр ибн Салоҳдан (р.а.) “Қандай қилиб киши зокир бандага айланиш мумкин?” деб сўрашганида, у зот: “Собит бўлган маъсур (яъни Пайғамбаримиздан нақл этилган) зикрларни тонг отганида, кечқурун, кундузи, ярим кечаси ва ҳар турли ҳолатларда доимий ўқиб юрса, ана шунда оятда келган кўп зикр қилувчилар қаторига қўшилади”, деб жавоб бердилар.

Фасл: уламоларимиз таҳоратсиз ёхуд жунуб бўлган эркаклар, ҳайз ва нифосдаги аёллар тасбеҳ, таҳлил, ҳамд, такбир, саловат ва бошқа дуоларни тили ва қалби билан бажариши жоиз, дейишади. Лекин жунуб бўлган эркак, ҳайз ёки нифосдаги аёл Қуръондан бир парча бўлса-да, тиловат қилиши ҳаромдир. Аммо лафзисиз қалбда айтиши ва назар солиши жоиз, дейишади.

Шунингдек, улар мусибат етганда “Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун”, деб истиржоъ айтса, уловга минганларида “Субҳаналлазий саххоро лана ҳаза ва ма кунна лаҳу мўқринийн”, деса, “Роббана атина фид дунйа ҳасанатан ва фил ахироти ҳасанатан ва қина ъазабан нар”, деб дуо қилса, бирор кишига “Китобни қувват билан ол” ёки “Омон ва саломат ҳолда киринглар”, деб буюрса, “Бисмиллаҳ”, “Валҳамду лиллаҳ”, деса булар билан Қуръон ўқишни қасд қилмаса, гуноҳкор бўлмасликларини айтишган. Ва яна уларнинг айтишларича, “Аш-шайху ваш-шайхоту иза занайа фаржумуҳума” каби мансух оятларни ҳам ўқиши мумкин.

Агар сув топа олишмаса, таяммум қилиб, Қуръон тиловат қилишлари жоиз. Шу сингари ғусл ва таяммумдан кейин таҳорат кетганида ҳам қироат қилинаверади. Баъзи соҳибларимиз: “Муқим (яъни, ўз юртида бўлган) киши таяммум билан намоз ўқиса, фақат намозда қироат қилиши жоиз. Аммо намоздан ташқарида мумкин эмас. Сафарда бўлса, жоиз”, дейишади. Лекин юқорида айтганимиз тўғрироқдир. Чунки таяммум ҳам ғусл ўрнига ўтади. Агар жунуб киши таяммум қилиб, кейин сувга етишса, ғусл қилиши лозим бўлиб, таяммум билан қироат этиши ҳаромдир. Агар энди таяммум қилиб, намоз ўқиса ва қироат қилса, сўнг таяммуми бузилиб, янгидан таяммум қилса, унга қироат ҳаром бўлмайди. Бундан бошқа фикрлар ҳам бор, лекин улар заифдир.

Давоми бор...

Давомини ўқиш

Қиёмат аломатлари. 6-қисм

Қиёмат аломатлари рукнимизни давом этамиз.

21. Қотилликнинг кўпайиши

Шақиқ ривоят қиладилар: “Абдуллоҳ ва Абу Мусо билан ўтирган эдим, улар менга: “Набий с.а.в. бундай деб айтганлар” дейишди: “Киёматга қоим бўлиш арафасида жаҳолат кучайиб, қотиллик кўпаяди”. (Имом Бухорий ривояти)

Абу Мусодан ривоят қилинган бошқа ҳадисда Расулаллоҳ с.а.в.: “Қиёмат қоим бўлиш арафасида харж кўпаяди” дедилар. Саҳобалар “Ҳарж нима?” деб сўрашди. У зот с.а.в. “Қотилликдир” дедилар. Саҳобалар яна сўрашди: “Наҳотки биздан ҳам кўп одамни қатл қилишадими. Биз бир йилда етмиш мингдан кўп одам қатл қиламиз-ку?!”. Расулаллоҳ с.а.в. жавоб қилдилар: “Улар мушрикларга қарши жанг қилмайдилар, балки бир-бирларининг қонини тўкадилар”. Саҳобалар: “У пайтда бизнинг ақлимиз қаерда бўлади?” деб сўрашди. Расулаллоҳ с.а.в.: “У вақтда кўпчилик ақлини йўқотади, фақатгина озчилик эсини йўқотмайди. Кўплар ўзини ҳақ деб ўйлайдилар, аслида эса ҳақиқатдан жуда йироқда бўладилар” деб жавоб қилдилар. (Имом Аҳмад ва Ибн Можа ривояти, Албоний саҳиҳ деган).

Расулаллоҳ с.а.в. даврларида мусулмонлар кофир ва мушрикларга қарши жанг қилардилар, ва жуда кўпини жанг давомида қатл қилиб юборардилар. Расулаллоҳ с.а.в. шундай вақтлардан огоҳлантирдиларки, у пайтда мусулмон мусулмонни қонини тўкади, ва ўзини ҳақ йўлдаман деб ўйлайди.

Абу бурда ривоят қилади. Бир куни бозорда туриб бир нарсадан ҳайратланиб бир қўлимни иккинчисига урдим. Отаси саҳобалардан бўлган Ансорлардан бири “Нега ажабланаяпсан Абу Бурда"?” деб сўради. Мен: “Одамларга ҳайронман, дини бир, битта Пайғамбарга ишонишади, битта ҳақиқатни тарғиб қилишади, битта далилга асосланишади, битта душманга қарши курашишади лекин бир бирларининг қонини ҳам тўкаверадилар” дедим. Ҳалиги киши айтди: “Ҳайратланма. Менинг отам айтган эди, Расулаллоҳ с.а.в. “Менинг умматим мағфират қилинади. Оҳиратда улар гуноҳлари учун жавоб бермайдилар ва жазога учрамайдилар, сабаби улар бу дунёда уларнинг қотилликлари, зилзилалар ва фитналар билан жазоланадилар” деганлар. (Ал Ҳаким ва аз-Заҳабий ривоятлари, Албоний саҳиҳ деган).

Абу Мусодан ривоят қилинган ҳадисда “Уларнинг жазолари оҳиратда эмас, бу дунёда бўлади. Бу уларнинг қотилликлари, нотинчликлар ва зилзилалардир” дейилган.(Имом Аҳмад ривояти, Албоний саҳиҳ деган).

22. Вақтнинг тезлашиши

Анас р.а. ривоят қилади. Расулаллоҳ с.а.в. дедилар: “Токи вақт тезлашмагунича қиёмат қоим бўлмайди. Бир йил ҳудди бир ойдек, ой ҳудди ҳафтадек, ҳафта эса кундек, кун эса бир соатдек, бир соат эса бир ўтин ёнгунчалик вақтдай ўтади. ”(Имом Ахмад ва Термизий ривояти, Албоний саҳиҳ деган).

Олимлар юқоридаги ҳадисни турлича шархлаганлар:

1. Ибн Хажар Фатхул Борийда, ал-Ҳаттоб ва Ибн ал-Асир оҳир замон яқинлашиши билан вақтнинг баракаси кўтарилади, кадимда одамлар малум бир вақтда қилган ишни оҳир замон одамлари ўшанча вақтда қилиб улгурмайдилар деган фикрни билдирганлар.

Ҳозир кимдан сўранг вақт тез ўтиб кетаётганини тасдиқлайди. Кунлар, ҳафталар, ойлар, йиллар ғизиллаб ўтиб боряпти. Биз эса ҳеч нарсага улгурмай қолаяпмиз.

Ибн Жавзий оламдан ўтганидан сўнг унинг барча ишларини яшаган кунларига бўлиб кўришганида бир кунга 11 бетдан тўғри келган экан. Бу дегани бу киши бутун ҳаёти давомида бошқа нарсага чалғимай ҳар куни 11 бетдан ёзиши керак дегани. Бировнинг ишини кўчириш эмас, ўзининг меҳнати ва машаққати билан ёзилган 11 бет. Бошидан ўтган киши билади бу жуда ҳам қийин, деярли иложи йўқ иш.

Шайх ул-Ислом Ибн Таймия ўзларининг машхур “Ал Ақида Васатия” китобларини Пешин ва Аср намозлари орасида ёзган эканлар. Ҳозирда бу китоб Ислом дорилфунунларида бир семестр баъзида эса бутун бир йил давомида ўрганилади.

2. Иккинчи фикрга кўра Маҳди замонларида инсонлар тўкин-сочин ҳаёт кечирадилар ва уларга вақт ҳудди тез ўтаётгандек туюлади (Фатҳул Борий)

3. Баъзи олимлар эса бу ҳадисда Расулаллоҳ с.а.в. ҳозирги замон тараққиётни назарда тутганлар дейдилар. Замонавий алоқа воситалари ва транспорт ёрдамида қадимда узоқ муддат талаб қилган ишлар ҳозирда кўз очиб-бмгунча вақтда битади деган фикрни ҳам билдирганлар (ал-‘Ақод ал-Исламийа)

4. Шунингдек баъзи олимлар вақт ҳақиқатдан ҳам тезлашади деган фикрни билдирганлар. Бу қандай бўлиши эса бир неча йўллари бор, мисол учун ер айланиш тезлигининг ошиши ҳисобига ҳам бўлиши мумкин.

Ва Аллоҳу аълам.

23. Бозорларнинг бир-бирига яқин бўлиши

Абу Ҳурайра р.а. ривоят қилади, Расулаллоҳ с.а.в. дедилар: “Қиёмат қоим бўлмайди, токи фитналар пайдо бўлмагунича, ёлғон кўпаймагунча ва бозорлар яқинлашмагунича”. (Имом Ахмад ривоят қилган, Ал-Ҳейсамий саҳиҳ деган).

Мана бу аломатнинг ҳам гувоҳи бўлиб турибмиз. Ўтмишга бир назар солинг, узоқ ўтмишга эмас, яқин тариҳимизга. Бутун бошли Тошкентда нечта бозор бор эди? Саноқли бозорлар, ҳафтада 1-2 кун ишлар эди. Ҳозирчи? Ҳар қадамда дўконлар, янги супермаркетлар, катта-катта бозорлар. Демак бу ҳам қиёматнинг аломатларидан бири экан.

24. Тижоратнинг кенг тарқалиши

Абдуллоҳ Ибн Масъуд ривоят қилади. Расулаллоҳ с.а.в.: “Киёматга яқин одамлар фақатгина ўз танишлари билан саломлашадиган бўладилар, тижорат кенг ёйилади. Ҳатто аёллар ҳам ўз эрлари қаторида савдо билан шуғулланадилар” дедилар. (Имом Аҳмад ва Ҳоким ривоятлари).

Нақадар аниқ сўзлар. Ҳудди Расулаллоҳ с.а.в. бизни замонамизни ўз кўзлари билан кўргандек тафсирлаганларини фақатгина Аллоҳнинг мўжизаси деб тушунтириш мумкин. Атрофингизга бир қаранг, тижорат билан шуғулланмайдиган инсонни топиш қийин бўлса керак.

25. Мусулмон уммати орасида ширкнинг тарқалиши

Савбон р.а. ривоят қилади. Раслулаллоҳ с.а.в. дедилар: “Менинг умматим бир бирларига қарши қилич кўтарадилар ва бу Қиёмат қоим бўлгунича давом этади. Токи умматимдан бир гуруҳи мушрикларга эргашиб ва яна бир қисми бутларга ибодат қилмагунича қиёмат қоим бўлмайди ”. (Абу Довуд ва Термизий ривоятлари, Албоний саҳиҳ деган).

Абу Ҳурайра р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Давс қабиласи аёллари Зулхулуса деб аталмиш бутга сиғинадиган бўлмагунларига қадар қиёмат бўлмайди. Зулхулуса эса Давс қабиласи жоҳилият даврида ибодат қилган бутдир.” (Имом Бухорий ривояти)

Юқорида айтилган воқеа Расулаллоҳ с.а.в. ҳаётликларидаёқ юз берди. Давс қабиласи Зулхулуса бутини тиклаб унга ибодат қила бошладилар. Жарир ал-Бажолий бошчилигидаги 150 га яқин мусуломонлар Расулаллоҳ с.а.в. буйруғига биноан бутни бузиб ташладилар. (Фатх ул-Борий). Афсуски орадан бир неча аср ўтиб мусулмонликни даво қилган бир гуруҳ бутпарастлар Зулхулусани тиклаб унга ибодат қила бошлашди, 1745 йилда Нажднинг ҳукмрони Абдулазиз Ибн Муҳаммад буйруғига кўра бут яна бир бор бузиб ташланди. Орадан бир аср вақт ўтар ўтмас 1845 йилда жоҳил араблар учинчи бор Зулхулуса бутини тиклаб олишди. ХХ аср бошида амир Абудлазиз ибн Абдураҳмон буйруғига кўра бу машхур маъбуд бутунлай ер билан яксон қилиб ташланди. (Итхаф ал-Жамаъа).

Афсуски ҳозирги кунда мусулмонман деган миллатлар орасида ширкнинг турли ҳил кўринишлари авж олиб бормоқда. Қабрлардан мадад сўраш, оловни атрофида айланиш, пирлардан мадад сўраш, улуғ авлиёларнинг руҳларидан мадад сўраш каби катта шикрлардан бошлаб, кўзмунчоқ ёки тумор тақиш, уйларга исириқ, тақа осиб қўйиш каби майда ширклар ҳаётимизда тўлиб тошиб кетган. Ҳаммасидан ачинарлиси, бу амалларни қилаётган одамлар буларни исломдан деб биладилар ва бу амалларида каттиқ турадилар. Агар қилаётган ишинг ҳаром, қилмагин десангиз, сизни ўзингизни кофирга чиқариб ҳам қўйишади. Расулаллоҳ с.а.в. айтган эканлар: “Менинг умматим орасида шундай инсонлар чиқади улар ўзларининг ёлғон ақидаларига ҳудди ит эгасига содиқ бўлгани каби содиқ бўладилар. Бу ақида уларнинг ҳар бўғин ва қон томирларигача сингиб кетган бўлади” (Абу Довуд ривояти, Албоний саҳиҳ деган).

Абу Ҳурайра р.а. ривоят қиладилар. Расулаллоҳ с.а.в.: “Умматим ўзидан илгаригиларнинг тариқатини қаричма-қарич, қалам-бақадам ўзлаштирмагунларига қадар қиёмат қоим бўлмайди!”, дедилар. “Ё Расулаллоҳ, форс ва румликлар сингари қавмларнинг тариқатлариними?”, дейишди. Жаноб Расулаллоҳ: “Улардан ўзгаларнинг ҳам!”, дедилар.

Абу Саид ал-Худрий ривоят қилган ҳадисда: “Биз ё Расулаллоҳ, яхудий ва насороларнинг ҳамми?” дедик. У зот: “Уларга  бўлмай, кимга?!”, дедилар”. дейилган.  (Бухорий ва Муслим ривоятлари)

Имом Муслимнинг ривоятида “… қаричма-қарич, қадам-бақадам узлаштирасилар, агар улар калтакесак кавагига кирса сизлар ҳам ўша ерга кириб кетасилар” зиёда қилинган.

Ойша р.а. ривоят қиладилар: “Расулаллоҳ с.а.в. сўнгги бор бетоб бўлиб ётганларида (шу касалликдан сўнг фавот этганлар): “Аллоҳ таоло яҳудий ва насороларни ланъатлади, чунки улар собиқ пайғамбарларининг қабрларини масжид қилиб олдилар”, деган эдилар.” (Имом Бухорий ривояти).

Бугунги кунда пайғамбар у ёқда турсин авлиё ва пирларнинг қабрларидан нажот сўрайидганлар кўпайиб кетди. Хажга боришдан олдин фалон жойни зиёрат қилмасанг хажинг қабул бўлмайди деган гапни сон-саноқсиз марта эшитганман. Ҳатто мана шу хадисни ривоят қилган, Ислом оламининг энг йирик муҳаддиси, Имом Бухорийнинг (Аллоҳ у кишидан рози бўлсин) ҳам қабрлари ҳозирда зиёратгоҳга айлантириб қўйилганига нима дейсиз? Мана шулар ширк бўлмай нима? Аллоҳ барчамизни ширкдан сақласин.

Давоми бор
Давомини ўқиш