Нафл намозлари қайси?

Ислом.uz сайтида Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф хазратлари “Нафл намозлари уйда бўлган афзал” номли жуда чиройли мақола ёзганлар. Мақолада пайғамбаримиз Муҳаммад с.а.в. дан бир нечта ҳадислар ривоят қилиниб, уйда ўқилган нафл намозларинининг даражаси жудаям улуғлигини, унга бериладиган савобларнинг масжидда ўқилган нафл намозларидан бир неча баробар кўплиги ёритилган.

Иқтибос: “Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кишининг ўз уйидаги фарз намозидан бошқа намози менинг ушбу масжидимдаги намозидан афзалдир», дедилар». Абу Довуд ривоят қилган. Ироқий, саҳиҳ, деган.

Шарҳ(МСМЮ): Одатда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидларидаги бир ракъат намоз бошқа масжидлардаги минг ракъат намозга тенг бўлади. Лекин шундоқ бўлса ҳам, бировнинг ўз уйида ўқиган нафл намози Масжиди Набавийда ўқийдиган намозидан афзал экани Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам томонидан тасдиқланиши катта маънони билдиради. Бу маънони ҳеч қачон унитмаслик керак”.

Лекин шу ўринда бир савол туғилади: “Фарз намозларидан олдин ва кейин ўқиладиган суннат намозлари ҳам нафл хисобланадими, уларни ҳам уйда ўқиган афзалми?”

Бу савол берилишига сабаб бизнинг юртимизда суннат намозларини масжидда ўқиш одат бўлганидир. Афсуски юқоридаги мақолада бу масалада хеч бир фикр билдирилмаган.

Аслида бу жудаям содда савол, ва биз мурожаат қилган имомлар ҳам иккиланмасдан булар ҳам нафл деб жавоб беришди. Келинг ушбу саволга ҳадислардан жавоб қидиришга ҳаракат қиламиз.

Умму Ҳабийба розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Расулаллоҳ с.а.в. «Қайси бир мусулмон банда ҳар куни фарздан ташқари ўн икки ракъат ихтиёрий (нафл) намоз ўқиса, албатта, Аллоҳ унга жаннатда уй қуриб беради», дедилар.
Умму Ҳабийба: «Шундан кейин уларни доимо ўқиб келмоқдаман», дедилар».
(Муслим, Абу Довуд, Термизий ва Насаий ривоятлари)
Термизий: «Пешиндан олдин тўрт ва кейин икки ракъат. Шомдан кейин икки ракъат, Хуфтондан кейин икки ракъат. Бомдоддан олдин икки ракъат»ни зиёда қилган».

Яъни юқоридаги ҳадисдан кўриниб турибдики Пайғамбар с.а.в. нафл (ихтиёрий) намозлар қаторида биз ҳар куни ўқиб юрадиган суннатларни санаб ўтганлар, ва бу намозларни канда қилмаган инсонга жудаям катта ажр ваъда қилинганини таъкидлаганлар.

Демак бу намозлар ҳам нафл, ихтиёрий намозлардир лекин Пайғамбаримиз бу намозларни хеч канда қилмаганликлари сабабли улар суннат даражасига кўтарилган. Яъни зохири нафл, лекин суннат бўлган нафл деб тушунсак тўғри бўлар эди.

Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кишининг ўз уйидаги фарз намозидан бошқа намози менинг ушбу масжидимдаги намозидан афзалдир», дедилар”. (Абу Довуд ривояти)

Юқоридаги ҳадисда ҳам “…фарз намозидан бошқа намози…” деб зикр қилинган. Демак бундан хулоса қилиб суннат намозларини ҳам уйда ўқисак ҳадисда ваъда қилинган савобга, иншааллоҳ эришамиз.

Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “(Нафл) намозни уйингизда ўқингиз. Албатта, кишининг энг яхши намози уйидагисидир. Фақат фарз намоз бундан мустасно”, дедилар”. (Бухорий, Муслим, Термизий ривоятлари)

Бу ҳадисда ҳам Расулаллоҳ с.а.в. фарздан бошқа намозларни уйда ўқишга тарғиб қилганлари аниқ ва равшан кўриниб турибди.

Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон бирингиз масжиддаги намозни битирса, уйи учун ҳам ўз намозидан насиба қилсин. Чунки, Аллоҳ унинг уйида намози сабабли яхшилик қиладир”, дедилар”. (Имом Муслим ривоятлари)

Ал-Манаави юқоридаги ҳадисни шархлаб “… масжиддаги намозни битирса…” дейилганда фарз намозлари назарда тутилган дейди.  (Файд ал-Қадир", 1/418). 

Демак фарз намозини масжидда жамоат билан бирга адо қилиб, суннат намозларини уйимизда ўқисак, иншааллоҳ Аллоҳ таоло уйимизга яхшиликлар это қилар экан.

Абдуллоҳ ибн-Шақиқдан р.а. ривоят қилинади: “Мен Оиша р.а. дан Расулаллоҳнинг нафл намозлари ҳақида сўрадим. Оиша р.а. қуйидаги жавобни берди: “Расулаллоҳ с.а.в. менинг уйимда пешиндан олдин тўрт ракат намоз ўқир эдилар, сўнгра чиқиб одамларга имомлик қилардилар, сўнг қайтиб икки ракат намоз ўқир эдилар. Ва шом намозини ҳам одамларга ўқиб бериб, сўнг уйга қайтардилар ва икки ракат намоз ўқир эдилар. Хуфтон намозида ҳам одамларга имом бўлиб намозни ўқир эдилар кейин эса уйга қайтиб яна икки ракат намоз ўқир эдилар. Кейин эса тўққиз ракат тахажжуд намозини ўқир эдилар (витр билан бирга). Тунда баъзида тик туриб баъзида ўтириб жуда узоқ намоз ўқир эдилар. Агар тик тириб Қуръон тиловат қилган бўлсалар тик турган ҳолларидан руку ва саждага борардилар, агар ўтириб ўқиётган бўлсалар ўтирган ҳолларидан руку ва саждага борардилар. Субҳ кирганда эса икки ракат намоз ўқир эдилар” (Имом Муслим ривоятлари).

Имом Ан-Нававий юқоридаги ҳадисни шархида “Доимий суннат намозларини ҳам бошқа нафл намозлари каби уйда ўқиш мустаҳаб. Бу аксар уламоларнинг фикри” деганлар (Шарх Муслим, 6/9).

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Пешиндан олдин икки сажда, ундан кейин икки сажда, Шомдан кейин икки сажда, Хуфтондан кейин икки сажда, Жумадан кейин икки сажда ўқидим. Шом, Хуфтон ва Жума(суннати)ни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга уйларида ўқидим». (Имом Муслим ривояти)

Ибн Умардан ирвоят қилинади: "Расулаллоҳ с.а.в. жума намозидан сўнг масжидда ҳеч бир намозни ўқимас эдилар. Фақат уйларига бориб, икки ракат намоз ўқирдилар" (Имом Муслим ривоятлари)

Яъни юқоридаги ҳадислардан ҳам кўриниб турибдики Расулаллоҳ с.а.в. кундалик суннат намозларини ҳам жума намозидан кейинги суннатни ҳам уйда ўқишни афзал кўрганлар. Фақатгина Жума намозидан олдин ўқиладиган нафл намози бундан мустасно. Бунинг далили Салмон Форсий р.а. ривоят қилган қуйидаги ҳадисдир:

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Жума куни ғусл қилиб, иложи борича покланиб, ўз мойидан мой суртиб, уйидаги хушбўй нарсалардан суртиб, сўнгра чиқиб, икки кишининг орасини ёрмай (жой топиб) ўзига битилган намозни ўқиса ва имом гапирганда жим туриб қулоқ солса, албатта, унинг ўтган Жумадан бунгача бўлган нарсалари мағфират қилинади”, дедилар (Имом Бухорий ривояти)

Шу ўринда айтиш керакки жума намозидан кейинги суннатни масжидда ўқишни ихтиёр қилганлар тўрт ракат ўқисалар тўғри бўлади. Абу Довуд ўзининг Суннан китобида Ибн Умарнинг жумадан кейинги суннатни масжидда тўрт ракат ёки уйда икки ракат ўқиганини ривоят қилади (Суннан Абу Довуд, 1130)

Демак хулоса қилиб айтамизки кундалик фарз намозларига қўшилиб келган суннат намозларини ва жума намозидан кейинги суннат намозини ҳам уйда ўқиш афзалроқ экан, ва имкониятимиз бўлганда шундай қилсак суннатга амал қилган бўламиз, иншааллоҳ. 

Шу билан бирга эслатиб ўтамизки, барча нафл намозлари ҳам уйда ўқилавермайди. Нафл намозлари орасида масжидда ўқиладиганлари ҳам жамоат билан ўқиладиганлари ҳам бор. Булар ҳақида иншааллоҳ келгуси мақолаларимизда батафсил сўз юритамиз.

Ва аллоҳу аълам

Аллоҳ таоло қилаётган ибодатларимизни даргоҳида қабул қилсин. Амийн.